Bir sonraki akıllı telefonunuzun hayati parçaları enerji atığından gelebilir.
Bildiğimiz medeniyet nadir dünya elementleri olmasaydı var olamazdı. Akıllı telefonlar, LED’ler, rüzgar türbinleri hatta arabalar bile olmazdı. Seryum ve Skandiyum gibi nadir dünya elementleri (NDE) yer kabuğu içinde farklı yerlere dağılmış şekilde bulunur. Çin tek başına dünya üretiminin yüzde doksanını gerçekleştirir ve Birleşik Devletler’in tek maden ocağı bu yıl kapanmıştır. Ama araştırmacılar bol miktarda var olan bir şeyin yardımı ile bu tekellik durumuna bir son verebilir: Kömür ve yan ürünleri.
Birleşik Devletler Enerji Bakanlığı’nda kimya mühendisi olan Evan Granite, yer kabuğunda bulunan her şeyin aynı zamanda kömür içinde de var olduğunu söylüyor. Bakanlık her yıl yüzde beş artan NDE talebini karşılayabilmek amacıyla araştırmalarına hız verdi. Kömür imalatının her aşaması -çıkarma, temizleme ve yakma- NDE zengini madde yaratır. Hedef, atık sahalarındaki ve depolama havuzlarındaki bu atıkların ucuz ve çevreci bir şekilde kullanılması.
Birleşik Devletler’deki kömür yakan enerji santralleri yılda 130 milyon ton kül üretir. Son zamanlarda Duke Üniversitesi’nde yapılan bir çalışma Apalaş Dağları ve Wyoming’in Powder Nehri Havzası’ndan çıkarılan kömürlerin yakılması ile milyarlarca dolarlık NDE elde edildiğini tespit etmiştir. Pensilvanya Devlet Üniversitesi’nde enerji ve maden mühendisliği bölümünde profesör olan Sarma Pisupati, önlerindeki zorluğun metalin arındırılması olduğunu belirtti. Pisupati’nin araştırmaları kömür üretim sürecinin ilk aşamalarında amonyum-sülfat çözeltisi ile ham şist durulaması yapılarak NDE elde edilmesi üzerinde odaklanmıştır.
Birkaç yıl içerisinde Enerji Bakanlığı fonlu projeler Birleşik Devletler kömür işleme tesislerinde pilot testlere başlayacaklar. Belki de yerel kaynaklı akıllı telefonlar çok uzakta olmayabilir.
Bu makale Popular Science’ın Eylül/Ekim 2016 sayısında “Kömür Çağırma” başlığı ile yer almıştır.
Çeviren: Ahmet Barış Ay
