Baş aşağı dönen bir iniş aracı, uzay çöpleri ve sıkışıp kalan bazı astronotlar.
Uzay keşfi zordur. İşler ters gittiğinde ise çok ters gidebilir; daha önce kimsenin gitmediği yerlere cüret etme konusunda 2024’ün pek de görkemli olmayan anlarına dair yaptığımız bu neşeli incelemede görüldüğü üzere… Doğru şekil hariç başka her şekilde konan Ay’a iniş araçlarından iptal edilen görevlere, patlayan bütçelere ve bir kez daha uzaylılar olmadığının görülmesine (hiçbir zaman uzaylılar değildir!) kadar, işte tüm yüz kızartıcı ihtişamıyla 2024’ün uzay talihsizlikleri.
Florida’daki bir adamın evine Uluslararası Uzay İstasyonu’ndan atılan bir cisim çarptı
Dünya’nın yörüngesinde dolaşan bir sürü çerçöp var ve bu çöplerden bazıları, Dünya’nın atmosferine yeniden girdiğinde yanacağı beklentisiyle UUİ’den kasıtlı olarak atılıyor. Maaselef Nisan ayında bu cisimlerin beklenenden daha dayanıklı olduğu görüldü. ABD’nin Naples şehrinde kendi halinde takılırken, daha önce UUİ’ye pil taşıyan bir kargo paletinin kalıntıları evinin çatısını yarıp geçen Alejandro Otero görüntüye gelsin. Otero’nun eli ayağı birbirine dolaşmış doğal olarak: “Muazzam bir gürültü çıkmıştı” diyor Florida’daki WINK News haber sitesine. “ve [cisim] neredeyse oğluma çarpıyordu.”
SLIM ters iniyor
2024, uzayın keşfi için Sorgulanabilir İniş Yılı oldu. Japon Ay’a iniş aracı SLIM (“Ay’ı Araştıran Akıllı İniş Aracı”nın kısaltması) gidişatı Ocak ayında ters şekilde inerek belirledi. Japonya, SLIM ile beraber Ay yüzeyine ulaşan beşinci ülke oldu ve iki keşif aracını konuşlandırmayı başardı. Fakat gerçekleşen sert iniş, aracın güneş panellerinin Güneş’e hizalanmadığı anlamına geliyor. Fakat SLIM, yaptığı sert başlangıca rağmen epey dirençli olduğunu gösterdi. Şubat ayının başlarında, hayatta kalması beklenmeyen Ay’ın gece döneminde gücü kesildi. (Ay’daki gün ve geceler, Dünya’ya göre yaklaşık iki hafta sürüyor.) Ancak SLIM hayatta kalmakla kalmadı, daha sert geçen birkaç geceyi de beklenenden çok daha uzun süre boyunca atlatmayı başardı.
Odysseus yan konuyor
SLIM, 2024’teki bütün bu iniş olayıyla sorun yaşayan tek iniş aracı değildi doğrusu. Şubat ayında Houston merkezli Intuitive Machines firması Odysseus (veya “Odi”) ismini verdiği araç, Ay yüzeyine ulaşan ilk özel yapım uzay aracı olarak tarihe geçti. Ayrıca 1972’den beri Ay’a ulaşan ilk Amerikan aracıydı. Maalesef, aracın altı bacağından biri Ay yüzeyine dokunduktan sonra kayıp kırıldı. Bunun sonucunda Odi yan yattı ve Dünya’ya geri gönderebileceği veri miktarı bu pozisyon sebebiyle kısıtlandı. Ay’da gece başlayınca, uzay aracının da gücü bir hafta sonra kesildi ve ondan sonra yeniden temas kurulamadı.
Peregrine ise hiç inmiyor…
SLIM ve Odi en azından Ay’a ulaşmıştı. Şubat’ın başlarında yere dokunarak Ay’a ulaşan ilk özel yapım uzay aracı olarak Odi’nin tacını çalması planlanan Peregrine ise pek öyle yapamadı. Talihsiz araç, fırlatma rampasından zor ayrıldı: Ocak ayındaki fırlatılışından birkaç saat sonra Peregrine, “kritik bir itici kaybı” yaşadı ve bir gün sonra görevin fişi çekildi.
…ve VIPER fırlatılmadı bile
Fakat 2024’teki Ay’la ilgili tüm gelişmeler arasında belki de en moral bozucu olanı, NASA’nın Temmuz ayında VIPER projesini iptal ettiğini duyurmasıydı. Görev, Ay’ın kutup bölgelerinde su aramak için tasarlanmıştı ve esasen 2022 yılında Ay’a ulaşması planlanmıştı. Fakat VIPER’i (Peregrine’i de yapan Pittsburgh’daki Astrobotic firmasının ürünü) taşımakla alakalı devam eden sorunlar, birden fazla gecikmeye sebep olmuştu ve NASA’nın iptal konusunda bahsettiği sebeplerden biriydi. Uzay ajansı, VIPER’in cihazlarının en azından bir kısmının gelecekteki projelerde kullanılacağı sözünü veriyor.
NASA’nın bir konteyneri açması üç ay sürdü
NASA’nın planlandığı gibi giden bir görevi de Osiris-REx’in 2020 yılında Bennu asteroidiyle karşılaşma göreviydi. Uzay aracı asteroitle başarılı şekilde buluştu ve aldığı toprak ile kaya örneklerini 2023 yılının Eylül ayında kapalı bir konteynerde güvenli şekilde Dünya’ya geri getirdi. Tek sorun ne miydi? Konteynerin çok iyi kapandığı ortaya çıkmıştı; o kadar ki, NASA’nın bilim insanları bu lanet şeyi bir türlü açamamıştı.
Ajans, olayı 2023’ün Ekim ayındaki bir blog gönderisinde belgelemiş ve 2023’ün son zamanlarını, içindekilere bir şey bulaştırmadan konteyneri nasıl açacağını çözmeye çalışarak geçirmişti. Konteyner Ocak ayında, Dünya’ya ulaştıktan üç ay sonra nihayet açılmıştı; ve neyse ki bu değerli, el değmemiş asteroit maddesi içeriden başarıyla çıkarıldı.
Boeing ve tümüyle hüzünlü Starliner efsanesi
Boeing’den daha kötü bir 2024 geçiren başka bir firma var mı? Uçaklarıyla yaşanan sorunlar detaylı şekilde bilinen şirketin uzay programı da kötü bir yıl geçirdi; çoğunlukla da Starliner yüzünden. Uzay aracı, Boeing’in astronotları UUİ’ye taşıyan Uzay Mekiği’nin yerini alacak iki araç yapma ihalesinden birini kazandığı 2014’ten beri sorunlarla boğuşuyor. (Diğeri SpaceX’e gitti ve firmanın Dragon aracı, ta 2020’de başarıyla fırlatılmıştı.)
Starliner, yıllar süren gecikmelerden sonra nihayet Haziran ayında fırlatıldı. Boeing CEO’su Dave Calhoun, “Basının beklentisi mükemmellik olmamalı” sözleriyle önceden uyarıda bulunmuştu. Evet, onunla ilgili: Starliner astronotlar Butch Wilmore ve Suni Williams’ı başarıyla UUİ’ye ulaştırsa da NASA, uzay aracının çeşitli teknik problemlerinden o kadar endişe duyuyordu ki astronotların Starliner ile geri getirilmemesine karar vermişti. Bu durum, aslında Wilmore ve Williams’ı kaldıkları UUİ’de mahsur bırakmıştı.
Eylül ayında Starliner, Wilmore ve Williams olmadan eve dönmüştü; astronotlar önümüzdeki aya kadar UUİ’de kalacak ve sonrasında nihayet Dünya’ya dönebilecekler… rakip SpaceX’in Dragon aracıyla. Bakın, kimse uzay yolculuğunun kolay olduğunu söylemiyor ama Starliner… yani şöyle izah edelim, mükemmel olmadı.
SpaceX ve tümüyle hüzünlü Boca Chica efsanesi
SpaceX’ten bahsetmişken, şirket bu yıl roket patlatmamayı başarsa da (2023 yılının Eylül ayında patlayan Starship roketi atmosferde kelimenin tam anlamıyla delik açtığı düşünüldüğünde, bu güzel bir değişim), 2024’te her şey istediği gibi gitmedi. Başlangıç için; SpaceX, çeşitli yasa ve lisans ihlalleri iddiaları sebebiyle hâlâ ABD Federal Havacılık İdaresinin (FAA) soruşturması altında. Şirket gidişattan memnun değil.
Ayrıca güney Teksas’ın, SpaceX’in fırlatma alanı görevi gören uzak bir bölgesi olan Boca Chica’da da işler sarpa sardı. Bölgede yaşayanlar yıllardır alanın çevre üzerindeki etkilerinden endişe duyuyor, üstelik sebepsiz yere değil; yapılan fırlatmalar o kadar gürültülü ki kilometrelerce ötedeki kuşları öldürüp binalarda yapısal hasara sebep olabiliyor. Bölgedeki bitki ve hayvan örtüsünde de uzun vadeli etkiler meydana gelme olasılığı var; bu konuda ABD Çevre Bakanlığı EPA, Ağustos ayında SpaceX’in alandaki merkür içeren atık suları yıllardır yasadışı şekilde çevreye boşalttığını iddia etti.
Rusya “süper silahı” test ederken süper krater oluşturdu
https://x.com/georgewbarros/status/1837889796980543826
Rusya, operasyonel kıtalararası balistik füze (ICMB) sahibi olduğu bilinen sekiz ülkeden birisi. Bu füzeler, 5.500 kilometreyi aşan bir menzilde savaş başlığı (nükleer yükler dahil) taşıyabiliyor. Fakat büyük güç büyük tehlike getirdiğinden, ICBM testinde bir şeyler ters gittiği zaman çok ters gidebiliyor. Eylül ayında RS-28 Sarmat füzesinin fırlatma testinde de böyle bir şey olmuş gibi görünüyor (Rusya uzay ajansının eski başkanı Dimitri Rogozin, füzeyi “Süper silah” şeklinde tanımlıyor). Rusya olayı kabul etmese de Ars Technica sitesi, Plesetsk Kozmodrom’un yakınındaki fırlatma rampasının önceki ve sonraki durumlarını gösteren uydu görüntüleri yayımladı. Öncesi: Ağaçlar, binalar ve füze rampası. Sonrası: Ağaç yok, bina yok ve büyük bir krater var. Eyvah.
“Uzaylı sinyali”nin bir kamyon olduğu ortaya çıktı.
2014 yılında atmosferi yararak Papua Yeni Gine’nin kuzeyinde okyanusa düşen büyük alev topuyla ilgili bir şey var ve görünüşe göre uzaylılarla ilgili kuramları kendine çekiyor. İlk olarak, meteoritin dünya dışı teknolojiden oluştuğuna ilişkin bir spekülasyon vardı. Sonrasında ise yakınlardaki Manus Adası’nda yer alan sismometrelerin kaydettiği yer titreşimlerinin etrafında spekülasyonlar dönüyordu. Bu titreşimler bir uzaylı sinyali miydi? Mart ayında yayımlanan bir çalışmaya hayır diyor; çok büyük ihtimalle bir kamyon sebebiyle oluşmuşlardı. Geçmekte olan bir kamyon sebebiyle. Yakındaki bir yoldan. Tabi ya!
Yazar: Tom Hawking/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
