Bu süper güçlü roket insan taşımayacak. Bunun yerine, rokete iki tane sahte insan gövdesi yerleştirilecek.
NASA’nın onlarca yıldır süren Ay’a yeniden dönüş planı iptal edilmekle, yeniden başlamakla, ABD Kongre toplantılarıyla, COVID-19’la, teknik gecikmelerle ve daha teknik gecikmelerle karşı karşıya kaldıktan sonra nihayet kalkışa hazır.
Her şey yolunda giderse, Artemis 1’in başlamasına bir aydan kısa bir süre kaldı. Uzay Fırlatma Sistemi (SLS) roketinin Ağustos’un sonunda veya Eylül’ün başında fırlatılması, Ay’ın yörüngesine girmesi ve sonrasında Dünya’ya dönmesi bekleniyor. NASA’nın bu en yeni uzay uçuş programının ilk öğesi olan Artemis 1, uzun zamandır beklenen ve önümüzdeki yıllarda astronotları taşıması planlanan SLS ve Orion komuta modülünün önemli bir testi niteliğinde (SLS, eski Satürn V roketine benzeyen bir ağır yük roketi).
Artemis 1’in fırlatılacağı Florida’nın doğu kıyısındaki NASA’nın Kennedy Uzay Merkezi’nde çalışan operasyon müdürü Sliff Lanham, “Takım heyecanlı olmanın da ötesinde” diyor. “Halen yapılması gereken birkaç haftalık işimiz var, dolayısıyla sakin olmamız gerekiyor.”
İşte, fırlatmayla ilgili yapılanlar ve en önce yapılması gereken şeyler.
Son sezon: Provalardan çıkarılan dersler
NASA’nın bir kaç ay önce yakıt sızıntılarıyla ilgili sorunlar yaşadığını ve test uygulamalarının iptal edildiğini hatırlıyor olabilirsiniz.
NASA mühendisleri, bu testlere “yaş hazırlık provası” (WDR) adını veriyor. İsminden de anlaşılacağı üzere, bu testlerde roket rampaya yerleştiriliyor ve fırlatma günü yapılacaklar prova ediliyor. WDR’lerin bir diğer amacı, tam da böylesine büyük roketler gibi yüksek ölçüde karmaşık sistemlerde pek de olağan dışı sayılmayan bu tür sızıntılar gibi sorunların keşfedilmesi.
WDR’ler aslında çok faydalı. NASA’da çalışanlar, bu testlerden elde edilen sonuçları kullanarak Artemis 1 fırlatışı için kontrol listesi hazırlıyor. Fırlatma hazırlığının en göz kamaştırıcı kısmı olmayabilirler fakat bu denemeler olmadan, roket muhtemelen fırlatılamaz.
NASA, roketi biraz kurcaladıktan sonra son testleri Haziran ayında yürütmüştü. Başka bir yakıt sızıntısı olmasına rağmen, mühendisler testlere son vermeyi seçmiş ve roketi tamir için yeniden montaj binasına götürerek sorunları çözeceklerini düşünmüşlerdi.
Fırlatmaya bir ay kala: Roketin hazırlanması
Mühendislerin Artemis 1’i uğurlamadan önce halen tamamlaması gereken bir kaç iş var.
Yapılacak önemli şeylerden biri de, SLS’nin bileşenlerini kontrol ederken kullandığı roket pillerini şarj etmek. Fakat bu pillerin sınırlı bir ömrü var ve mühendisler pilleri çok erken dolduramaz. Lanham pilleri doldurmanın, belirsiz bir fırlatma tarihi için plan yapmayı içeren itinalı bir dengeleme işi olduğunu söylüyor.
Dahası, Artemis 1’de hiç insan mürettebat bulunmasa da Orion kapsülü üç yolcu taşıyacak: İnsan astronotların Ay yolculuklarında karşılaşacakları unsurları test edecek olan üç deney mankenini.
Bu mankenlerden ilki, şimdiden biniş yapmış durumda. İsmi ise Moonikin Campos. Ay’ın uçuş güzergâhında ne kadar radyasyona maruz kalınacağını ölçen dedektörlerin yanısıra, yolculuğun ne kadar sarsıntılı geçeceğini test etmek için de ivmeölçerler ve titreşim sensörleri taşıyor. Fırlatıştan önce, kendisine iki sahte insan gövdesi daha katılacak ve bunlar da gelecekteki astronotların radyasyonu azaltmak üzere giyebileceği test yelekleriyle donatılmış olacak.
NASA kapsüle ayrıca, mankenlerle beraber Ay’ın etrafında dolaşıp geri gelecek bir Snoopy peluşu ve Koyun Shaun oyuncağı da bindirecek. Bu oyuncaklar, roket uzayda iken uçarak yerçekimsiz ortamı gösterecekler.
Fırlatmaya bir hafta kala: Takvim kontrolü
NASA, 2,6 milyon kilogramlık Artemis 1’i fırlatma rampasına pat diye koyamaz. Başarılı bir fırlatış için birçok unsurun bir araya gelmesi gerekiyor ve roket bunlardan sadece biri. Dünya, Ay ve Güneş’in doğru noktalarda olması gerekiyor ki uzay aracının uçuş manevraları onu uygun yere getirebilsin. Güneş özellikle önemli çünkü Artemis 1, kısmen güneş panellerinden güç kazanıyor.
NASA’da plan yapan uzmanlar, bu gereksinimleri karşılayabilecek üç tarih belirlemişler: 29 Ağustos, 2 Eylül ve 5 Eylül.
Bu tarihlerden biri, muhtemelen fırlatıştan sadece günler önce seçilecek. Roketin atılan kısımlarını toplayan ABD Donanması’nın hazır olması gerekiyor. SpaceX araçlarının da kullandığı rampada başka roketlerin bulunmaması gerekiyor. Ayrıca havanın da işbirliği yapması gerekiyor. “Florida’da fırtına mevsimindeyiz” diyor Lanham.
Bu tarihlerden hiçbiri sonuç vermezse, sonraki fırsatlar Eylül’ün sonunda veya Ekim’in başında gelecek. Bunlarda da başarıya ulaşılamazsa, Ekim’in sonlarında bazı günler var. NASA’da çalışanlar o kadar beklenmemesini ümit ediyor. Artemis, güneş enerjisini zayıflatabilecek kısmi bir Güneş tutulmasından kaçınmak zorunda kalabilir.
Fırlatıştan sonra: Gelecek ve Ay
Amerikan Gezegen Derneği için çalışan uzay politikası danışmanı Casey Dreier, “NASA’nın, PowerPoint slaytlarından öteye gidememiş Ay’a dönüş programları var” diyor.
Artemis 1 eğer başarılı olursa bu zinciri kıracak. Dreier, bu özel girişim konusunda iyimser olmak için sağlam sebepler bulunduğunu belirtiyor. Artemis programının artan masraflarına rağmen Ay’a geri dönme fikri, ülkenin başkentinde siyasi parti hatlarını ve başkan yönetimlerini aşarak kendisine geniş bir destek buluyor. Desteklerinin karşılığını nihayet aldıklarını görmekten mutlu olacaklarına şüphe yok.
Daha sonra ise Artemis 1, başarılı olduğunu varsayarsak çok daha büyük bir listenin sadece ilk görevi olacak. “Zirve noktası bu değil” diyor Lanham. “Bu daha başlangıç.”
İlk mürettebatlı Artemis 2 görevinin takvimi halen belli değil fakat mevcut planlara göre 2024 civarında fırlatılması düşünülüyor. Artemis 2, Apollo 8 gibi Ay’ın etrafında uçup Dünya’ya geri dönecek. Bunun sonrasında ise insanlar, 1972’den beri ilk defa Ay’a adım atacak.
“Ay’a yapılan inişler, bu noktada neredeyse söylentiye dönüşmüş durumda” diyor Dreier. “İnsanları yeniden Ay’da yürürken görmek için ilk defa gerçek ve geçerli bir şansımız var.”
Yazar: Rahul Rao/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
