Beklenenden 10 kat daha büyük bir gerileme var.
Yeni bir çalışmaya göre, Atlantik Okyanusundaki devasa bir dolaşım kalıbında meydana gelen yavaşlamanın sebebi, küresel ısınma değil. Aslında bu dolaşım, önümüzdeki on yıllarda sıcaklıkları etkileyecek olan ve on yıllar boyunca süren düzenli bir döngünün parçası.
Okyanusbilimciler, Atlantik Okyanusu dolaşımının uzun dönemli istikrarı konusunda endişeleniyorlar ve daha önce yapılan çalışmalar, dolaşımın geçtiğimiz on yılda önemli oranda yavaşladığını gösteriyor.
Washington Üniversitesi’nde uygulamalı matematik profesörü olan ve atmosfer bilimlerinde ek görev icra eden eş yazar Ka-Kit Tung şöyle söylüyor: “İklim bilimcileri, Atlantik devinim dolaşımının küresel ısınma altında uzun vadede azalma göstereceğini bekliyorlardı fakat bunun kuvvetine dair elimizdeki ölçümler, sadece 2014 yılının Nisan ayından beri mevcut. Ayrıca o zamandan beri ölçülen azalma, beklenenden 10 kat daha yüksek.”
En üstteki bölüm, iki tane yavaş değişim dönemi ve 1975’ten 2000’e kadar olan hızlı bir ısınma dönemiyle beraber, 1950’den beri gerçekleşen ortalama küresel yüzey sıcaklığı değişimlerini gösteriyor.
Alttaki bölüm, Atlantik devinim dolaşımının kuvvetini gösteriyor. Mavi (ve sağ taraftaki mor) eğri, dolaşım kuvvetinin dolaylı bir ölçümü veya vekâleti olan 45K kuzey tuzluluğu. Yeşil eğri, belirlenen bir dolaşım vekâleti.
“Pek çok kişi, bunun çok hızlı şekilde azalmasına ve eğer bu gidişat devam ederse, bir devrilme noktasını geçerek buz devri gibi bir felaket getireceğine odaklandı. Fakat yakın gelecekte bunların hiçbirinin gerçekleşmeyeceği ortaya çıktı. Bunun yerine, söz konusu hızlı tepki, doğal bir döngünün parçası olabilir. Ayrıca azalmanın halihazırda sonlanmakta olduğuna dair işaretler var.”
Dev bir döngü
Sonuçlar, yüzey ısınmasına dair fikirler veriyor. Akışın hızı, yüzey sıcaklığının ne kadarının okyanusun derinliklerine nakledildiğini belirliyor. Daha hızlı bir dolaşım, Atlantik’in derinliklerine daha fazla ısı gönderir. Eğer akış yavaşlarsa, o zaman daha az ısı depolayacaktır ve muhtemelen Dünya’daki hava sıcaklıkları, 2000’den beri mevcut olan orandan daha hızlı şekilde yükselecektir.
“Küresel iklim örnekleri, eğer karbon dioksit seviyesi belirli bir miktar artarsa uzun vadede neler olacağını gösterebilir fakat şu an, önümüzdeki birkaç on yılın yüzey ısınmasını tahmin edemiyorlar. Çünkü bunu yapmak için, sera gazlarının hapsettiği fazladan sıcaklıkların ne kadarının okyanuslarca emildiğini bilmek gerekiyor” diyor Tung.
Atlantik Boylamsal Devinim Dolaşımı veya AMOC, yüzey suyunu Atlantik’in kuzeyine doğru götüren taşıyı bir kuşak görevi görüyor; daha ağır olan tuzlu su burada batıyor ve Kuzey Kutbunun yakınındaki Labrador ve İskandinav denizlerinin derinliklerinden, Güney Okyanusu’na kadar güney yönü boyunca geri dönüyor.
Çoğu insan, yüzeyde olan şeylerle ilgileniyor; Körfez Akıntısı ve bununla ilişkisi akışlar, daha sıcak suları kuzeye taşıyarak, Batı Avrupa’ya ılıman sıcaklıklar getiriyor.
Aşağıdaki çizgiler, Atlantik devinim dolaşımının kuvvetini ölçmenin farklı yöntemlerini gösteriyor. Doğrudan gözlemler henüz 2014 yılında başladı, bu yüzden veri kümesini 1950’ye kadar uzatmak için başka okyanus ölçümleri gerekiyor.
Fakat yeni tezde, bundan sonra olacak şeyin, iklim açısından en önemli adım olduğu iddia ediliyor. Kuzey Atlantik’te, tropik bölgelerden gelen ve daha tuzlu olan sular, neredeyse 1.500 metre dibe çöküyor. Böyle olurken de, yüzeydeki ısıyı aşağı taşıyorlar.
AMOC kuvvetinde meydana gelen değişimler, atmosferimizden ayrılan ısı miktarını etkiliyor. Yeni çalışmada, Argo şamandıralarından, gemi tabanlı sıcaklık ölçümlerinden, gelgit kayıtlarından, sıcak su tümseklerini gösterebilen deniz yüzeyi yüksekliklerinin uydu görüntülerinden ve AMOC’un son zamanları kapsayan yüksek teknolojili takibinden elde edilen verilerin birleşimi kullanılarak; söz konusu kuvvetin, kabaca 60 ila 70 yıllık olan ve kendi kendini takviye eden bir döngünün parçası şeklinde dalgalandığı öne sürülüyor.
Akım daha hızlı olduğunda, sıcak ve tuzlu olan tropik sular Kuzey Atlantik’e daha fazla gidiyor. Bu durum, yıllar içinde daha fazla buzulun erimesine sebep oluyor ve sonunda tatlısu, yüzey suyunu daha hafif hale getirerek batma ihtimalini azaltıyor ve akışı yavaşlatıyor.
AMOC yavaş bir evrede olduğunda, Kuzey Atlantik daha soğuk hale geliyor, buzulların erimesi yavaşlıyor ve sonunda erime kaynağı olan tatlısular kesilerek, daha ağır olan daha tuzlu sular yeniden çökebiliyor. Bu durum, dolaşımın tümünü hızlandırıyor.
Yeni çalışma, bu akışın bozulmadığını; sadece hızlı aşamadan yavaş aşamaya geçtiğini, ayrıca bu durumun, yüzeydeki ısınma için bazı sonuçlar barındırdığını iddia ediyor.
Geleceği tahmin etmek için geçmişe bakmak
AMOC, 1975’ten 1998’e kadar yavaş bir aşamadaydı. Sera gazları atmosferde toplandıkça, Dünya’nın yüzeyinde belirgin ısınmalar gerçekleşti.
AMOC, yaklaşık 2000 yılından şimdiye kadar ise daha hızlı olan aşamaya geçti. Ayrıca Kuzey Atlantik’te dibe dalan ısının artması, Dünya’nın yüzeyindeki aşırı ısıyı uzaklaştırıyor ve bunu okyanusun derinliklerinde depoluyor.
“Derinliklerde, yaklaşık bir tane gözlem döngümüz var. Bu yüzden, bunun dönemsel olup olmadığını bilmiyoruz. Fakat yüzeydeki olaylara dayalı olarak, bunun çok büyük ihtimalle dönemsel olduğunu düşünüyoruz” diyor Tung.
Yeni tez, yazarların önceki araştırmasını destekliyor. Söz konusu araştırmada, 2000 yılından beri, yani yapılan gözlemlerin yüzey ısınmasında bir yavaşlama gösterdiği sırada, ısının Atlantik Okyanusunun derinliklerinde biriktiği gösteriliyordu. Yeni çalışma, bu dönemin, Atlantik devinim dolaşımının hızlı aşamada olduğu dönemle aynı olduğunu gösteriyor.
Tung, yakın zaman önce Labrador Denizinde yapılan yoğunluk ölçümlerinin, döngünün değişmeye başladığını akla getirdiğini söylüyor.
Bu durum AMOC’un, sera gazlarının hapsettiği fazla ısıları artık önümüzdeki yıllarda Kuzey Atlantik’in derinliklerine göndermeyeceği anlamına geliyor.
“İyi haber şu ki, göstergelere göre Atlantik devinim dolaşımındaki bu yavaşlama sona eriyor. Bu nedenle, bu akışın yakın zamanda bozulmayacağını bilip telaşa kapılmamalıyız” diyor Tung. “Kötü haber ise, yüzey sıcaklıklarının önümüzdeki on yıllarda muhtemelen daha hızlı artmaya başlayacak olması.”
Tez, Nature bülteninde yayınlandı.
Ek yazarlar, Çin Okyanus Üniversitesi’nden ve Qingdao Ulusal Deniz Bilimi ve Teknolojisi Laboratuvarı’ndan geliyor. ABD Ulusal Bilim Vakfı, Çin Ulusal Bilim Vakfı, Çin Ulusal Temel Araştırma Programı ve Frederic ile Julia Wan Profesörlük Bağışı, çalışmaya sermaye sağladı.
Kaynak: Washington Üniversitesi
Futurity
