İnsanların İlk Atalarından Birinin Yüzü Nihayet Ortaya Çıktı

TESSA KOUMOUNDOUROS

Etiyopya’nın Afar bölgesinde Dünya’nın pençelerinden kurtarılan ve Australopithecus türündeki atalarımıza ait olan yeni bir surat, artık bize çok daha eski bir zamandan bakıyor.

Bu hominin türü, daha önce yalnızca kafatası parçalarından, dişlerden ve uzuv kemiklerinden biliniyordu. Bölgede yaşayan Ali Bereyno isimli bir vatandaş; bulunması zor olan bu kafatasının ilk parçasını, keçilerini koyacağı bölgeyi kazarken keşfetmiş.

ABD Cleveland Doğal Tarih Müzesi’nde paleoantrolog (taşılinsanbilimci) olan Yohannes Haile Selassi, gönderdiği bir e-postada; “Kafatasının geri kalanını keşfetmeme yol açan olay bu oldu” diyor.

Kumtaşından meydana gelen bir alt katmanda bulunan kafatası parçaları, 30 santimetreye kadar ulaşan keçi gübresiyle kaplıymış. Bu durum; bu fosilleşmiş kalıntıların, toynaklarla ezilip parçalanmış olabileceğini akla getiriyormuş. Bu ayrıca, araştırmacılar çevredeki bölgeyi dikkatli şekilde incelemesine rağmen; bazı kafatası parçaları neden bulamadıklarını da açıklayabilirmiş.

Haile-Selassi şöyle açıklıyor: “Yaklaşık 25 metrekarelik bir alanı inceledik ve keçi dışkılarından oluşan bir tümseğin altında, bu türe ait daha fazla parça bulduk. Hepsini ayıklamamız gerekiyordu, anlarsınız işte.”

Araştırmacılar toplamda; yüze ait bir parça, kafatası kemikleri, sol elmacık kemiğine ait iki parça ve tek kafatasına ait başka parçalar bulmuş. Bu kalıntılar, hep beraber; daha önce hiç görmediğimiz yüz özelliklerini ortaya çıkarmış.

Haile-Selassi şöyle açıklıyor: “Meslektaşlarım ve ben; Etiyopya, Kenya ve Güney Afrika’ya giderek, geniş ve karşılaştırmalı bir analiz yaptık.”

Takım; Australopithecus anamensis adlı bu fosilin şekilsel niteliklerini, A. afarensis’in* de yer aldığı diğer hominin ile primat türleriyle karşılaştırmış. (* Meşhur “Lucy” fosilinin yer aldığı tür)

“Kafatası kemiklerinin, A. anamensise daha çok benzediği bulunduğu ve kemiklerin yaşı da bunu doğruluyor” diyor Haile-Selassi.

“[Bu] bize, kafatası kemiklerinin sahip olduğu modern insan benzeri şekillerin, evrimimizde sonradan gelen bir şey olduğunu söylüyor. 3.8 milyon yıl önce atalarımız, insandan ziyade maymuna daha çok benziyormuş.”

Max Planck Enstitüsü’nde çalışan paleoantropolog Stephanie Melillo; bu kafatasını daha eski primat türlerinden ayıran şekilsel özelliklerin hangileri olduğunu, canlı yayınlanan bir Nature basın bildirisinde şöyle tanımlıyor:

“Bunlardan biri, köpekdişi boyutunun azalmasıyla ilgili ve diğer kısım ise, yüz yapısıyla ilgili… yüzü geniş ve gürbüz yapan şeyler. Yüzün kemikleri, çok sert yiyecekleri çok güçlü şekilde çiğneme esnasında oluşan baskılara dayanabiliyor; bunlar, Australopithecus‘un belirgin özellikleri.”

Kafatasının, yetişkin bir erkeğe ait olduğuna inanıyorlar.

“Yaklaşık 6 milyon yaşında olan; insanların bilinen en eski ataları ile 2-3 milyon yaşında olan ‘Lucy’ gibi türler arasında, şimdiye dek büyük bir boşluk vardı” diyor Melillo.

“Bu keşfin en heyecan verici yönlerinden biri de, bu iki grup arasındaki şekilsel boşluğu doldurma şekli.”

Bulgular; A. anamensisin, en ilkel Australopithecus olduğunu söyleyen görüşe yeni kanıtlar ekliyor. Ayrıca bu keşif, yeni kıyaslama noktaları sunarak; daha önce kabul edilen evrimsel senaryoyu da değiştirmiş olabilir. Daha önce; A. afarensisin, kademeli olarak A. anamensisin yerini aldığı düşünülüyordu.

Daha önce A. anamensise atfedilen bir kafatası kemiği, artık A. afarensis ile daha iyi uyuşuyor gibi görünüyor; fakat bu kemik 3.9 milyon yıl öncesine tarihlenmiş. Bu ve diğer özellikler; her iki türün de en az 100.000 yıl boyunca örtüşürken, evrimsel olarak birbirinden farklı kollara ayrıldığını akla getiriyor.

Case Western Reserve Üniversitesi’nde çalışan sedimentolog (tortulbilimci) Beverly Saylor’un önderlik ettği ikinci bir takım ise; fosilin keşfedildiği volkanik alt katmanı analiz ederek, bu kafatasını 3.8 ila 3.7 milyon yıl önceye tarihlemeyi başarmış. Aynı volkanik katmanın içerisinde, yakın bir bölgede yer alan diğer biyolojik izleri inceleyen araştırmacılar; atalarımızın içinde yaşadığı çevrenin ve etraflarındaki yaşamın resmini çizmişler.

Bitki poleni ve yaprak mumu bileşenleri gibi botanik izler, bulgulara en yakın bölgenin ormanlarla çevrili bir nehir deltasından oluştuğunu öne sürerken; bu homininlerin gezmiş olduğu civardaki alanlar, çoğunlukla kurak makiliklerden ve çayırlardan meydana geliyormuş.

Pek hayvan fosili bulunmamış olsa da, nesli tükenmiş olan Eski Dünya maymunu Pliopapio alemui gibi diğer primatların yanısıra; zürafa, antilop, gergedan ve at türlerinin de bulgularına ulaşılmış. Köpek ve sırtlanın akrabaları gibi etçil türler de mevcutmuş.

A. anamensisin dişleri üzerinde yapılan önceki araştırmalar, bunların bitki yönünden zengin bir şekilde beslendiğini akla getirmiş ve bu son fosiller, bu durumu desteklemiş.

“Çok sert beslenme düzenlerini işlemek için oluşan dev yüzleri varmış” diyor Melillo.

Araştırmacılar, Etiyopya’daki bu alanda 15 yıldır çalışıyorlar ve bu keşfin daha neleri ortaya çıkaracağını görmek için hevesle bekliyorlar.

Haile-Selassi, kafatasının tabanı hakkında; “Halen sert bir matrisle kaplı” diyor. “İlk homininlerdeki kafatasının bu bölgesi son derece önemliydi fakat pek bilinmiyordu. Bunun, maymunlardaki durumundan çıkıp nasıl bu hale geldiğini görmek istiyorum.”

“Bu isme nihayet bir yüz koyabilmek çok güzel” diyor Melillo.

Araştırma, burada ve burada olmak üzere Nature bülteninde yayınlandı.

ScienceAlert