Gökbilimciler, Samanyolu galaksisinin merkezindeki süper kütleli kara deliğin beş milyon yıl önce fırlattığı ve saatte 6 milyon kilometrelik devasa bir hızla seyahat eden bir yıldız tespit etmişler.
Araştırmacılar, S5-HVS1 adı verilen ve Turna Grus takımyıldızında saptanan bu yıldızın; galaksimizdeki çoğu yıldızdan 10 kat hızlı hareket ettiğini görmüşler. Oxford Üniversitesi’nde çalışan ve araştırmanın eş yazarı olan Douglas Boubert, “Keşfedilen bu yıldızın hızı o kadar yüksek ki, galaksiden mutlaka ayrılacak ve bir daha geri dönmeyecek” diyor.
Gökbilimciler; henüz yirmi yıl önce keşfedilmelerine rağmen, yüksek hızlı yıldızları merak ediyordu. S5-HVS1, Dünya’nın yakınından (‘sadece’ 29.000 ışık yılı uzaktan) geçmesi ve büyük bir hıza sahip olması nedeniyle eşi görülmemiş türden. Gökbilimciler, bu bilgi sayesinde onun geldiği yolu takip etmiş ve yıldızın, Samanyolu’nun merkezinden çıktığını keşfetmişler; yani, Sagittarius A* adıyla bilinen ve dört milyon güneş kütlesine sahip olan bir karadelikten çıkmış.
Baş yazar Sergey Koposov şöyle söylüyor: “Bu çok heyecan verici bir şey çünkü uzun zamandır, kara deliklerin çok yüksek hızlarda yıldız fırlatabileceklerinden şüpheleniyorduk. Ancak daha önce bu kadar hızlı bir yıldızı, galaktik merkezle açık şekilde ilişkilendirememiştik. Kara deliğin, yıldızı; yaklaşık beş milyon yıl önce saniyede binlerce kilometre hızla fırlattığını düşünüyoruz. Bu fırlatma, insanlığın ataları iki ayak üzerinde yürümeyi yeni öğrenirken gerçekleşmiş.”
Kara delikler, gökbilimci Jack Hills’in otuz yıl önce ortaya sürdüğü Hills Mekanızması yoluyla süper hızlı yıldızlar fırlatabiliyor. S5-HSV1, esasında ikili bir yıldız sisteminde başka bir yıldızla beraber yaşamış fakat yıldızların yolu, Sagittarius A*’ya çok yakınken sapmış. Bu kütleçekimsel mücadelede, kara delik öbür yıldızı yakalamış ve S5-HVS1’i de son derece yüksek bir hızla dışarı fırlatmış.
S5 Ortaklığı’nın lideri ve Carnegie Gözlemevleri ile Princeton Üniversitesi’nde çalışan Ting Li, “Hills Mekanizması, ilk kez burada açık bir şekilde iş başındayken gösterildi” diyor. “Bu yıldızı görmek gerçekten inanılmaz çünkü bunun; bizim yerel çevremizden çok farklı bir yer olan galaktik merkezde oluşmuş olması gerektiğini biliyoruz. Bu yıldız, yabancı diyardan gelen bir ziyaretçi.”
Araştırmacılar S5-HVS1’i, Avustralya’nın Yeni Güney Galler eyaletindeki Coonabarabran kasabasının yakınında bulunan 3.9 metrelik Anglo-Avustralyalı Teleskobu (AAT) ile keşfetmiş. Avrupa Uzay Ajansı’nın Gaia uydusundan gelen müthiş gözlemler ise, gökbilimcilerin; yıldızın tam hızını ve Samanyolu galaksisinin merkezinden başlayan yolculuğunu ortaya çıkarmalarına yardımcı olmuş.
Avustralya’nın Sidney şehrinde bulunan Macquarie Üniversitesi’nde gökbilimci olan Daniel Zucker, “Bu gözlemler, AAT üzerinde yer alan 2dF aletinin eşsiz kapasiteleri olmadan mümkün olmazdı” diyor. “Yirmi yıldan beridir son teknoloji araştırmalara rehberlik ediyor ve projemiz için halen dünyadaki en iyi tesis.”
Lowell Gözlemevi’nde çalışan ve S5 idare komitesinin üyesi olan Kyler Kuehn, “Bu hızlı giden yıldızın S5 ile keşfedilmesinden büyük heyecan duydum” diyor. “S5’in temel bilim hedefi, (cüce galaksileri ve küre biçimindeki kümeleri dağıtan) yıldızlara ait akımları araştırmak olsa da; cihazın yedek kaynaklarını, Samanyolu’ndaki ilginç hedefleri aramaya tahsis etmiştik ve ‘bedavadan’ şaşırtıcı bir şey bulduk. Gelecekte yapacağımız gözlemlerle, ümit ediyoruz ki çok daha fazlasını bulalım!”
Araştırma, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society bülteninde yayınlandı.
Yazar: Jocelyn Duffy/Curiosity. Çeviri: O. Zaloğlu.
