Avustralyalı Astrofizik profesörü Matthew Bailes önderliğindeki ekip, bir yıldız çiftinin yörüngesini yirmi yıla yakın bir süre gözlemledikten sonra “çerçeve sürüklenmesi” etkisine ait yeni kanıtlar elde etti. Bulgular, Einstein’in genel görelilik kuramıyla da örtüşüyor.
Bir asırdan daha uzun bir süre önce Albert Einstein, kütleçekim kuvvetinin, uzay-zaman bükülmesinden kaynaklandığını; Güneş ve Dünya gibi cisimler bu geometriyi değiştirdiğini öne sürmüştü. Teknolojinin gelişmesi sayesinde bu sıradışı bilim insanının genel görelilik kuramını doğrulayan çok daha fazla kanıt ile karşılaşıyoruz. Kütleçekim dalgalarının keşfi ve yakın zamanda kara delik gölgesinin fotoğraflanması da bu kanıtlardan yalnızca ikisi.
Prof. Bailes, 20 yıl önce CSIRO Parkes radyo teleskobu ile birbiri etrafında müthiş bir hızla dönen iki yıldızı izlemeye başlamıştı. Bize uzaklığı 10,000-25,000 ışık yılı olan bu yıldızlardan biri Dünya büyüklüğünde -fakat 300 kat daha yoğun- bir beyaz cüce, diğeri ise yalnızca 20 kilometre çapında olmasına rağmen Dünya’nın 100 milyar katı yoğunluğa sahip bir nötron yıldızı. Bu sıradışı pulsar, “PSR J11416545” olarak kataloglandı.
Bu sistemin nötron yıldızı, bir milyon yıl kadar önce gerçekleşmiş olan patlamasından hemen önce şişmeye başladı ve dış kabuğunu, yakınındaki beyaz cüceye “düşürdü”. Döküntüler beyaz cücenin dönme hızını artırmasına sebep oldu; öyle ki yıldızın bir günü yalnızca birkaç dakikadan ibaret hale geldi.
Einstein’ın görelilik kuramından yalnızca birkaç yıl sonra, 1918 yılında, Avustralyalı matematikçiler Josef Lense ve Hans Thirring, bu kuramın doğru olması halinde, dönmekte olan tüm cisimlerin çevrelerindeki uzay-zaman dokusunu da sürüklemeleri gerektiğini farkettiler. Günlük yaşantımızda bu etki farkedilmeyecek kadar küçük. Ancak yüzyılın başında bunun ilk kanıtları, yörüngedeki jiroskopların Dünya’nın dönüş yönüne doğru çekilmesi ile gözlendi. PSR J1141-6545 sistemindeki beyaz cüce ise uzay-zamanı bunun 100 milyon katı bir güçle sürüklüyor.
Makaledeki birinci isim olan Max Planck Radyo Astronomi Enstitüsünden Dr. Vivek Venkatraman Krishnan, doktora tezinde bu sistemde rol oynayan görelilik etkilerini ayrıştırmıştı. Bu sırada farketti ki; yörünge düzleminde bir değişiklik olmadığı sürece genel görelilik kuramı bir anlam ifade etmeyecekti. Aynı üniversiteden Dr. Paulo Friere, yörüngenin sebep olduğu çerçeve sürüklenmesinin, yörünge kaymasını açıklayabileceğini farketti. Bu sayede ekip, genel görelilik kuramının bir kez daha ispatlanmasını sağladı.
Çalışmayı detaylandıran makale, 31 Ocak tarihinde Science’da yayınlandı.
Popular Science Arşivinden
