Kumaş Yüz Maskeleri En İyi Nasıl Yıkanır?

PopSci’nin COVID-19 dosyasının tamamını buradan takip edin.

Dünya çapında birçok sağlık kuruluşu, insanların dışarıda her zaman maske takmasını öneriyor. Yapılan araştırmalar, bunların havadan gelen COVID-19 parçacıklarına karşı çok fazla koruma sağlamadığını ancak hiç yoktan iyi olduklarını gösteriyor.

Ayrıca, zorunlu alışveriş ve biraz hava almak (tabi diğer insanlardan uzak durarak) haricinde güvenli evlerimizden çıkmamamız gerektiğinden, fazla maskeye ihtiyacımız olmuyor. Ancak muhtemelen, elimizdeki maskeleri yeniden kullanmamız gerekecek. Bu yüzden, her kullanımdan sonra onları arındırmamız gerekiyor.

Fakat dikkat edin; bu yöntemler yalnızca, pamuk ya da polipropilen gibi kumaştan yapılan maskeler üzerindeki virüs ve bakterileri öldürmede etkili. Eğer elinizde ameliyat maskeleri varsa ve bunları yeniden kullanmaya çalışıyorsanız, orada durmanız lazım.

North Carolina Üniversitesi’nde mikrobiyoloji profesörü olan Rachel Noble, şöyle söylüyor; “Ameliyat maskeleri, çok yumuşak ve kağıt peçeteden biraz daha güçlü olan bir kumaştan yapılmıştır. Bu maskedeki bileşenler, evinizde kullanabileceğiniz bazı temizlik maddelerinden ağır zarar görebilirler.”

Aşağıdaki yöntemlerin herhangi birinin ameliyat maskelerine uygulanması, maskelerin etkisini kesin surette düşürecek veya onları, COVID-19 taşıyabilen parçacıklara karşı tamamen etkisiz hale getirecektir. Fakat bunları doğru şekilde uygularsanız, kumaş maskelerin düzgün biçimde temizlenmiş olacaktır; en azından, yeni koronavirüse dair bildiklerimiz göz önüne alındığında öyle olması gerekiyor.

Kaynatma

Yüz maskelerinizi arındırmanın kolay yollarından birisi de, onları kaynayan suda beş dakika bekletmektir. İşte bu kadar kolay.

Ancak işin şöyle bir olumsuz tarafı var; kumaş maskenizin üretildiği maddeye bağlı olarak, birkaç defa kaynattıktan sonra maske zarar görebilir veya hava geçirgenliği etkilenebilir.

“Kumaş yüz maskelerinin bir ömrü var; yıkama ardına yıkama yaptıktan sonra yatak örtüleriniz nasıl parçalanıyorsa, onlar da aynı şekilde bozulur” diyor Noble.

Maskenizin işlevini kaynattıktan sonra yerine getirdiğinden emin olmak için, onu yakından inceleyin; maskeyi, bir ışık kaynağına doğru tutun ve ince bölgeler olup olmadığına bakın. Bu bölgelerde ufak bir delik oluşabilir. Virüslerin genişliği yalnızca 60 nanometredir; yani, gevşek dokunmuş ya da hasar görmüş kumaşlardan geçebilirler. Noble, işi garantiye almak için maskenizi 10 defadan fazla kaynatmamayı öneriyor.

Çamaşır makinesi

Yüz maskelerinizi (dışarıda giydiğiniz tüm kıyafetlerle beraber) sıcak programda yıkamak, arındırma bakımından güzel bir yöntem. Tıpkı el sabununun, virüsün dış kısmını kırarak onu parçalaması gibi; deterjanınız da maskeyi bir sonraki kullanım için hazır hale getirecektir. Fakat sıcaklığa özel bir özen gösterin; çünkü bu, ilave bir koruma katmanı sağlıyor.

60 dereceye kadar ısıtılan sunun, çoğu virüsü etkili şekilde parçaladığı gösterilmiş. Fakat hem Dünya Sağlık Örgütü hem de İngiltere Ulusal Sağlık Hizmetleri, bu sıcaklığın kirli kıyafet ve kumaşlarda uygulanmasını öneriyor. 60 derecelik suda duş almak cildinizi yakacağından, çoğu insanın termostatı 45 dereceye ayarlı. “Birçok virüs, o sıcaklıkta etkisiz hale gelecek fakat tamamen yok olmayacaklardır” diye açıklıyor Noble. (Yeni bilgi: Koronavirüs 60 derece sıcaklıkta çoğalmaya devam edebilir.)

Bazı modern çamaşır makinelerinde, suyu 60 derecenin üzerine çıkaran dahili su ısıtıcıları bulunuyor. Fakat sizde bunlardan yoksa bile su ısıtıcının ayarını değiştirmenizi önermiyoruz. Makineniz ne yapabiliyorsa yapsın, takviye kullanmanız lazım. Çamaşırları deterjansız yıkamaya çalışmanın zamanı değil. Makineye, uygun miktarda sabun koyduğunuzdan emin olun ve tercih ettiğiniz katkı maddesiyle işlemi tamamlayın: Klor, renkliler için çamaşır suyu ya da leke çıkarmaya yardımcı bir ürün bu konuda faydalı olacaktır.

Eğer yıkama esnasında gitmemiş olan mikroplar varsa, kurutucuda beş ila 10 dakika yüksek ısı uyguladıktan sonra gideceklerdir.

Sıcak su ve çamaşır suyu çözeltisi

Eğer çamaşır makinesine koyacak kadar fazla giysiniz yoksa veya suyun kaynamasını beklemek istemiyorsanız; Noble, yüz maskelerinizi beş dakika boyunca çamaşır suyu çözeltisine batırmanızı öneriyor. Her bir litrelik sıcak suya bir çay kaşığı çamaşır koyun. Sıcaklığın fazla önemi yok; asıl işi çamaşır suyu yapıyor. Fakat suyun sıcak olması, fazladan güvenlik sağlıyor.

Ancak dikkatli olmanız lazım; daha yüksek yoğunlukta çamaşır suyu kullanmak veya bu aşındırıcı kimyasalın, suya batırdıktan sonra kumaşın üzerinde bir miktar kalması; maskenize zarar verebilir. Ayrıca yüz maskeniz doğrudan burnunuza ve ağzınıza geleceğinden, taktığınız zaman üzerinde çamaşır suyu bulunmamasını istersiniz. Çamaşır suyundan arta kalan gazları solumak, solunum yollarınıza zarar verebilir veya solunumsal bir sağlık durumunu kötüleştirebilir.

Arta kalan çamaşır suyundan kurtulmak için, maskeyi çözeltiden çıkarın ve herhangi bir sıcaklıkta 10 ila 15 saniye kadar musluğun altında durulayın. Bunun ardından, bir beş dakika daha temiz suya batırın. Maskenizi kuruması için asabilir ya da fazladan arındırma amacıyla yüksek sıcaklıktaki kurutucuya koyabilirsiniz.

Yıkıcı bir kombo hareketi için zaman ilavesi

Yüz maskelerini mikroplardan arındırmak, “ne kadar fazla o kadar iyi” kuralının kesin şekilde geçerli olduğu faaliyetlerden birisi. Yukarıdaki yöntemlerin her biri kendi marifetini sergileyecektir; fakat yine de tedbirli olmak veya tehlikeye girmediğinizden daha fazla emin olmak istiyorsanız, zamanı kendi lehinize kullanabilirsiniz.

COVID-19 parçacıkları, üzerine geldikleri yüzeylere bağlı olarak sınırlı bir ömre sahipler. Bu virüsün, belirli maddeler üzerinde ne kadar süre yaşadığına dair bir fikrimiz olsa dahi; gözenekli yüzeyler söz konusu olduğunda hâlâ belirsizlik mevcut. Bazı raporlar, virüsün kumaş ya da karton üzerinde iki gün sonra parçalandığını gösteriyor. Ancak diğer raporlarda, bu maddeler üzerinde altı veya yedi gün sonra virüse dair izler bulunmuş.

Eğer zamanı, yegane maske arındırma yöntemi olarak kullanmak istiyorsanız; COVID-19 parçacıklarının en az bir hafta boyunca etkin halde olacağını varsaymak zorundasınız (yani, en kötü durumda). Maskenizi, yeniden kullanmayı düşünmeden önce en az yedi gün boyunca güvenli bir alana (bodrum gibi) bırakmanız gerekiyor. Fakat virüs gittikçe zayıflasa bile, bakteri ve diğer mikroplar artabilir.

Bu yüzden Noble’a göre, iyi bir arındırma kombosu şu şekilde olur: Yüz maskelerinizi kaynatmak, yıkamak veya çamaşır suyuna batırmak ve daha sonra bir hafta boyunca bekletmek.

Saklama şekli önemli

Eğer maskeyi doğru şekilde saklamazsanız, maskenizi arındırmak bir şeyi değiştirmeyecektir. Temiz bir maskeniz olduğunda, onu kapalı bir saklama kabına veya kilitli bir buzdolabı poşetine koyun.

Eğer daha fazlasını yapmak istiyorsanız, maskeyi en son ne zaman arındırdığınız ve hangi yöntemi kullandığınız hakkındaki detayları torbanın üzerine yazın veya bunları içeren bir notu kaba yapıştırın. Böylelikle, karşılıklı kirlenmeyi önleyecek ve bu maskeyi kullanmanın güvenli olup olmadığını kesin olarak bileceksiniz.

Yapılmaması gerekenler

UV (morötesi) ışıklara dair bir şeyler okumuş ve onu bu listeye neden koymadığımızı merak ediyor olabilirsiniz. Fakat maskeleri onlarla dezenfekte etmek sanıldığı kadar basit değil.

Her şeyden önce, doğru türde dalgaboyu kullanmanız gerekiyor: Noble göre bu, UV-C dalgaboyu. Bu tür bir lambayı, sterilizasyon çubuklarında sıklıkla görebilirsiniz fakat bunlar geniş bir şekil, boyut ve fiyat çeşitliliğine sahip. Bu yüzden, bunların çeşitli patojenlere karşı etkili olduklarının bulunup bulunmadığını kesin şekilde bilmek zor; özellikle de, henüz COVID-19 hakkında çok fazla şey bilmiyorken.

Ayrıca yüz maskelerinde (ister ev yapımı olsun, ister hazır alınan), malzemenin uzamasına ve yüzünüzü mümkün olduğu kadar fazla kapatmasına olanak sağlayan pileler ve kıvrımlar bulunuyor. UV ışık maskeye çarptığında, bu kıvrımlar bir sorun haline geliyor.

“Işığı, bir maskenin bütün yüzeyine düzgün şekilde ulaştırmak zor” diyor Noble. “UV ışını, yalnızca yüzeydeki virüsleri parçalayacaktır; gölgede kalanları değil.”

Bu yüzden UV ışınları, sağlık hizmetinin verildiği ortamlar ile laboratuvar ortamlarında kişisel koruma eşyalarını arındırmak için geniş şekilde kullanılsa da; bu yöntem sık sık, çamaşır suyu veya hidrojen peroksit gibi diğer dezenfeksiyon işlemleriyle tamamlanıyor.

Kumaş maskeleri mikrodalga fırına koymanın hızlı ve kolay bir çözüm olduğunu söyleyen insanlarla da karşılaşmışsınızdır. Bu teknik bakımdan doğru olsa da, maskeyi birkaç dakika pişirmek kadar basit bir şey değil; özellikle de, belli kumaş tiplerinin bazı mikrodalgalarda alev alabildiği düşünülünce.

Mikrodalga ortamları standart şeyler değil. Her insanın mikrodalga fırını farklı güçte olduğundan, talimatlarda bunu hesaba katmak ve insanların maskeyi yakarak üzerinde küçük delikler oluşturmasının önüne geçmek zor. Üstelik, düzgün yüz maskelerinde metal bir burun şeridi yer alıyor ve bu şerit, mikrodalganızla iyi geçinmeyecektir.

Tedbirli olmak için, mikrodalgadan uzak durmanızı tavsiye ediyoruz; bu kural, pizzayı yeniden ısıtırken de geçerli.

Yazar: Sandra Gutierrez G./Çeviri: Ozan Zaloğlu