Dün Afganistan’da meydana gelen büyük deprem yüzden fazla kişinin hayatını kaybetmesine ve bölgede yaşayan insanların paniğe kapılmalarına yol açtı. Deprem, bölgedeki birçok şehri etkiledi. Bu şehirlere Afganistan’ın başkenti Kabil ve Pakistan’ın başkenti İslamabad da dahil.
Gerçekleşen depremin büyüklüğü 7,5 olarak açıklandı. Depremlerde büyüklükten söz edilirken olay gerçekleşirken ortaya çıkan enerji ve sallantının derecesi hesaba katılır. 7,5 büyüklüğünde deprem ise, muhtemelen hepinizin bildiği üzere, kolaylıkla büyük ölçekli bir deprem olarak nitelendirilebilir. Zira Dünya’da bir yılda 7,5 ve üzeri büyüklükte deprem, yaklaşık 20 kere görülür.
Deprem yerinden gelen ilk bilgilere göre can kaybının yanı sıra mal kaybı da var. Ancak yıkılan yollar, yerle bir olan altyapı sistemleri ve iletişim ağları nedeniyle kesin rakamlara ulaşmak henüz zor. Birleşik Devletler Jeoloji Kurumu (USGS) tahminlerine göre yaşanan doğal afette ölü sayısının 100 ile 1000 arasında olması %33’lük bir ihtimalle, 1000 ile 10.000 arasında olması ise %32’lik bir ihtimalle mümkün.
Rakamlar her ne kadar kötü olsa da, hayatını kaybedenlerin ve depremin etkisinin çok fazla olmamasının bir nedeni var: Depremin Hindukuş dağlarının altında, 200 kilometre derinlikte meydana gelmiş olması. Bu gerçek, depremin çok daha yıkıcı bir etkiye sahip olmasının önündeki önemli bir etken. Örnek vermek gerekirse yine aynı büyüklükte gerçekleşen 17 Ağustos 1999 depremi, yerin 17 kilometre altında meydana gelmiş ve resmî rakamlara göre 18.000’den fazla kişinin hayatını kaybetmesine ve 40.000’den fazla kişininse yaralanmasına neden olmuştu.
Depremin yaşandığı bölge, depreme yabancı olan bir bölge değil. Afganistan, Nepal, Pakistan ve Hindistan, iki tektonik plakanın birleştiği yerde bulunuyorlar. Özet olarak, Hindistan levhası Avrupa ve Asya levhalarına doğru yılda 0,75 santimetre gibi bir hızla baskı yapmakta ve bu durum, her ne kadar küçük bir rakam gibi görülse de, büyük enerji birikimine ve bu enerjinin deprem gibi doğal afetlerle ortaya çıkmasına neden olmakta. 7,6 büyüklüğünde bir deprem 2005 yılında Kaşmir bölgesini vurduğunda, 86.000 kişi hayatını kaybetmişti.
Maalesef depremlerin bilinirliğine rağmen bölge halkının bu doğal afete karşı herhangi bir önlemi ve hazırlığı bulunmamakta. Hayatını kaybedenlerden on iki tanesi, deprem gerçekleştiği sırada evlerine kaçmaya çalışırken yaşanan izdihamda ölen kız öğrencilerdi. Bölgedeki yapıların çoğu güçlendirilmemiş tuğla veya kerpiçten imal edildiği için deprem sırasında yapılar büyük hasar almakta.
Yaşanan bu deprem, geçen ay Şili’de yaşanan 8,3 büyüklüğündeki depremin tam tersi bir tablo ortaya koymakta. Halkın bilinçli olması ve depreme karşı güçlü olan binalar, yaşanan depremde sadece 10 canın kaybedilmesine ve 1 milyon kişininse hükûmet tarafından güvenli yerlere taşınmasına olanak sağlamıştı.
