Bitkiler, donmuş haldeki toprakların erimesiyle yayılmaya başladıkça, bilim insanları da giderek daha fazla endişeleniyor. Çünkü bu bitkilerin kökleri mikropları harekete geçirerek, çok büyük miktarda karbonun serbest kalmasına yol açacak.
Kökler, bilim insanları arasında rizom olarak biliniyor. Bu filizler toprağın derinlerine uzandığı zaman, mikrobiyal ayrışmayı dört kata kadar hızlandırıyor ve donmuş zemini daha fazla çözebilecek bir süreci başlatabiliyorlar.
Rizosfer hazırlama etkisi (RPE) adı verilen bu mekanizma, 1950’li yıllardan beri biliniyor. Üstelik, Dünya’nın en sorunlu karbon geribesleme döngülerinden biri üzerinde dev bir etki oluşturabilir.
Fakat günümüzde hiçbir iklim modeli, donmuş toprakları eritme yönünden rizomları bir tehlike etmeni olarak değerlendirmiyor; bu durumun en büyük sebeplerinden biri de, verinin mevcut olmaması.
Araştırmacılar 2017 tarihli bir makalede şöyle yazmış: “Bu alandaki bilgileri genişletmek önemli çünkü rizom hazırlanışının ölçek ve yönü çok iyi anlaşılmış değil. Ayrıca, birbiriyle çelişen sonuçlar gözlenmiş durumda.”
Şimdiyse araştırmacılar ilk defa; Kuzey Kutbu’nun donmuş topraklarında büyüyen önemli bitkilerin hem yayılışına, hem de derinliğine yönelik yüksek çözünürlüklü veriler toplamış ve bunların aslında ne kadar çok karbon yaydığını belirlemişler.
Yükselen sıcaklıklar, bitkileri daha fazla büyümeye teşvik ederken; araştırmacılar rizom hazırlanışının, toprak mikroplarının genel solunum miktarını tek başına yüzde 12 civarında artırdığını tahmin ediyorlar. Bu durum, 2100 yılı itibarıyla kuzeydeki donmuş topraklardan yaklaşık 40 milyar ton mutlak karbon kaybı olacağı anlamına geliyor.
Bilim insanları, küresel ısınmayı 1.5 °C’lik eşiğin altında tutmak üzere, karbon yayılımlarını en az 200 milyar tonda tutmamız gerektiğini tahmin ediyorlar. Şu an, donmuş toprakların erimesiyle 50 ila 100 milyar ton karbonun yayılacağı düşünülüyor.
