En büyük fail, sevilen bir egzotik ağaç.
Havada hiç abartısız sonbahar kokusu var; üstelik sadece kabak aromalı latteler veya taze elma suyu yüzünden de değil. Ağaçlar yapraklarına veda ederken, yere düşen yeşillikler bir koku senfonisi yayıyor. Tecrübesiz burunlarımız, bu kokuları şekerden köpek dışkısına kadar her şeye benzetiyor.
Washington Post gazetesine göre bu durumun sebebi; günler kısalıp soğurken, bazı ağaçların fotosentez yapmak için enerji harcamaya gerek duymaması. Bu yüzden yapraklar azalıyor ve depoladıkları terpin ile izopren dolu gazları, stomata (gözenek) adı verilen dış katmanlarındaki deliklerden “nefes” şeklinde veriyor. Ayrıca hava sıcaklığı ve nemde meydana gelen düşüş, yaz mevsiminde burun deliklerimizi dolduran çürümüş çöp gibi pis kokuların aksine; bu doğal, mevsimsel kokuların daha belirgin olmasını sağlıyor.
Kuzey Amerika’da yapraklarını en çok döken bitki örtüsü, ölüm sarmalları sırasında sadece ufak bir koku yaysa da; özellikle bir ağaç havayı geri kalanlardan daha güzel kokutuyor. Japonya’ya özgü olan ve 1800’lerin ortalarından beri ABD’nin her yerindeki bahçe ve ağaç parklarında yetiştirilen katsura ağacının yaprakları, havaya pamuk şekerine benzeyen bir aroma katan ve maltol adı verilen özel bir bileşen yayıyor.
Philadelphia şehrindeki Morris Ağaç Parkı‘nda bahçecilik müdürü olan Tony Aiello, maltolun fırında pişen ürünlerden kahveye kadar her tür tatlı atıştırmalıkta bulunabileceğini söylüyor. Malt, arpa veya diğer tahılları kızartırken ya da ekmek veya keklerde katkı maddesi olarak kullanırken kokusunu alabilirsiniz. Ayrıca sonbahardaki bazı kokular gerçekten de toprakta çürüyen yapraklardan gelse de, katsura ağacının kokusu tamamen kendine özgü. Hatta Aiello, bunun bazen ağacın sıkıntıda olduğunu bile gösterdiğini söylüyor.
“Yazın sıcak ve kurak bir dönemdeyken, genelde ağaçlar yaprak dökmeden önce kokularını alabilirsiniz” diye açıklıyor. Çok strese giren bir katsura, genelde ekmek dükkanı gibi koku yayar ve bahçenizin biraz daha suya ihtiyacı olabileceğine işaret eden, bazı ciddi ölçüde lezzetli ipuçları verir. Bunlar, belli katsura sahipleri için iyi bir hatırlatıcı görevi görse de, kimse gerçekte bu ağaçların neden böyle sevimli bir koku yaydığını bilmez.
Hanımeligiller familyasının üyeleri ve ginkgolar gibi benzer bir süreçten geçen diğer bitkiler ölürken, kek dükkanından ziyade daha çok hayvan ölüsü gibi kokarlar.
Simgesel katsura kokusunu denemek için, bölgenizdeki ağaç parkında sonbahar konulu bir yürüyüş yapın. “İnsanlar [bu ağacın] sonbahar gibi koktuğunu söylüyor” diyor Aiello, “ve bence bunun bir sebebi var.”
Yazar: Sara Kiley Watson/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
