Fikir oluşumu veya hastalık yayılışı gibi bulaşma süreçleri; bulaşmanın ya hızlı biçimde yayıldığı, ya da tükenip yok olduğu bir taşma noktasına ulaşabilir. Bu süreçler modellenirken, bu karmaşık geçişi yakalamak zor oluyor ve taşma noktasını etkileyen şartların ortaya çıkarılması zorlaşıyor.
Boulder Colorado Üniversitesi’nde çalışan Juan G. Restrepo ve Nicholas Landry, Chaos bülteninde yayımlanan çalışmalarında bu geçişlerin parametrelerini araştırmışlar. Araştırmacılar bu çalışmada bir bulaşma modeline, ‘yatkın-enfekte-yatkın modeli’ (SIS) şeklinde bilinen üç kişilik grup etkileşimlerini dahil etmişler.
Bu modelde enfeksiyondan kurtulan enfekte bir kişi, yeniden enfekte olabiliyor. Model sıklıkla, grip gibi olguların yayılışını anlamada kullanıyor ancak ikiden fazla kişi arasındaki etkileşimler genelde hesaba katılmıyor.
“Geleneksel bir SIS modeliyle birlikte, bir fikrin veya bir hastalığın bulaşıcılık seviyesini artırdığınızda; genelde gerçek dünya koşullarında gördüğünüz patlayıcı geçişleri görmezsiniz” diyor Landry. “Bireysel etkileşimlere ek olarak grup etkileşimlerinin de dahil edilmesi, sistem veya popülasyon dinamikleri üzerinde derin bir etki oluşturuyor ve taşma noktası davranışına yol açabiliyor.”
Bireyler arasındaki enfeksiyon veya bilgi transfer hızı kritik bir noktayı geçtiğinde, enfekte olmuş kişilerin oranı patlayıcı biçimde fırlıyor ve grup bulaşıcılığı yeterince yüksek olan bir salgına döşünüyor. Daha da şaşırtıcı olanı; eğer enfeksiyon hızı bu sıçramadan sonra azalırsa, enfekte olmuş kesim hemen azalmıyor. Sağlıklı bir dengeye geri dönmeden önce, aynı kritik noktanın ötesinde salgın halinde kalmaya devam ediyor.
Bu durum, başlangıçta ne kadar kişinin bulaş geçirdiğine dayalı olarak; yüksek enfeksiyon seviyelerinin olabileceği veya olmadığı bir döngü bölgesiyle sonuçlanıyor. Bu grup etkileşimlerinin dağılım şekli ise, patlayıcı nitelikteki bir geçişin meydana geldiği kritik noktaya etki ediyor.
Amerikan Fizik Enstitüsü. Ç: O.
