Görkemli gezegenimizin sergilediği tüm hava olayları arasında şimşekler, en büyüleyici olanlarından biri; ayrıca en gizemli olanlarından… Fırtınalar düzenli şekilde meydana gelse de, havada meydana getirdikleri elektriksel akımları halen tam anlamıyla anlayıp tanımlamış değiliz.
Özellikle bir şimşek türü var ki, çok tuhaf ve nadir. Aslında bu şimşeğin ilk somut kanıtı 1990’da görülmüş. O tarihten bir sene önce NASA’nın Uzay Mekiği’nden çekilen bir videoda araştırmacılar, şimşeğin belirgin özelliği olan ‘roket benzeri’ hareketini tanımlamışlar.
Daha sonra ‘mavi jet’ olarak adlandırılan bu şimşekler, sadece birkaç yüz milisaniye süren kuvvetli ışık parlamaları şeklinde tanımlanıyor. Şimşek ışınları bulutlardan yukarıya, stratosfere doğru gidiyor.
Bu doğa olayı, bir bulut perdesinin altında kolayca görülemiyor; fakat bu durum, bilim insanlarının bunları yukarıdan gözlemleyemeyeceği anlamına gelmiyor. Gezegenin yaklaşık 400 kilometre üstünde, Uluslararası Uzay İstasyonu geziyor. İstasyonda yer alan cihazlar, bu gizemli ters şimşek parıltılarını bir süredir izliyormuş.
Şimdiyse Avrupa Uzay İstasyonu’na bağlı olan ve optik algılayıcılar, fotometreler ile gama ve X ışınımı tespit cihazlarıyla donatılan bir gözlemevi, 2018 yılında kurulduktan sonra bir fırtına bulutunun tepesinde beş mavi parlama keşfetmiş. Bu parlamalardan birinde, stratosferin yüksek kesimlerine mavi bir jet çaktığı görülmüş.
Danimarka Teknik Üniversitesi’nde çalışan Torsten Neubert’in önderliğindeki bir araştırma takımına göre nadir görülen bu görüntüler, bu gizemli deşarjların başlangıcına yönelik değerli fikirler sağlıyor.
Araştırmacılara göre bu parlamalar, dar çift kutuplu olaylara benziyor. Gök gürültülü fırtınalar esnasında bulutların içerisinde meydana gelen bu yüksek kuvvetli radyo frekans deşarjlarının, bulutun içerisinde şimşeği tetiklediği biliniyor. Araştırma takımının söylediğine göre bulutların tepesinde oluşan bu mavi parıltılar, büyük olasılıkla bu olgunun optik eşdeğeri niteliğinde ve gelişip mavi jetlere dönüşebiliyorlar.
Michelle Starr/ScienceAlert. Ç: O.
