2008 yılında yayımlanan bir araştırma, mavi gözlü insanların tek ve ortak bir atası olduğunu gösteriyor. Kopenhag Üniversitesi’nde çalışan bir araştırma takımı, 6 bin ila 10 bin yıl önce meydana gelen ve bugün gezegen üzerinde yaşayan tüm mavi gözlü insanların göz renginin sebebi olan genetik bir mutasyonun izini sürmüş.
Genetik mutasyon ne demek?
Hücresel ve Moleküler Tıp Bölümü’nde çalışan Profesör Hans Eiberg, “Aslında hepimiz kahverengi gözlüydük” diyor. “Fakat kromozomlarımızdaki OCA2 genini etkileyen genetik bir mutasyon, kahverengi göz üretme kabiliyetini kelimenin tam anlamıyla ‘kapatan’ bir ‘anahtarın’ oluşmasıyla sonuçlanmış.” Bu OCA2 geni, P proteini şeklinde adlandırılan bir proteini kodluyor. Bu protein ise saçlarımız, gözlerimiz ve cildimize renk veren melanin pigmentinin üretimiyle ilişkili. Fakat OCA2’nin bitişiğindeki gende yer alan bu “anahtar”, geni tamamen kapatmıyor. Bunun yerine faaliyetini kısıtlayarak, gözün iris tabakasındaki melanin üretimini azaltıyor ve nihayetinde kahverengi gözleri “seyrelterek” maviye dönüştürüyor. Bu sebeple anahtar, OCA2 üzerinde çok özel bir etki sergiliyor. Eğer OCA2 geni tamamen ortadan kalksaydı ya da kapansaydı, insanların saçlarında, gözlerinde veya ciltlerinde melanin olmaz ve albinoluk şeklinde bilinen durum ortaya çıkardı.
Kısıtlı genetik çeşitlilik
Kahverengiden yeşile kadar çeşitlilik gösteren göz renkleri, iris tabakasındaki melanin miktarıyla açıklanabiliyor. Fakat mavi gözlü kişilerin gözlerindeki melanin miktarında çok ufak çeşitlilik görülüyor. “Buradan, mavi gözlü tüm bireylerin aynı ataya bağlı olduğunu çıkarabiliyoruz” diyor Profesör Eiberg. “Bu kişilerin hepsi, DNA’larının tamamen aynı noktasında aynı anahtarı miras almış.” Bunun aksine kahverengi gözlü kişilerin DNA’sı, melanin üretimini kontrol eden bölgede kayda değer miktarda bireysel çeşitlilik taşıyor.
Mitokondriyal DNA üzerinde inceleme yapan Profesör Eiberg ve takımı, Ürdün, Danimarka ve Türkiye gibi farklı ülkelerde yaşayan mavi gözlü insanların göz renklerini karşılaştırmış. Elde edilen bulgular, Profesör Eiberg’in OCA2 geniyle göz rengi arasında bir ilişki olduğunu ilk defa düşündüğü 1996 yılında başlayan genetik bir araştırmanın sonuçlarını teşkil ediyor.
Doğa genlerimizi karıştırıyor
Kahverengi gözlerin mutasyonla mavi gözlere dönüşmesi ne olumlu, ne de olumsuz bir mutasyonu temsil ediyor. Bu mutasyon saç rengi, kellik, çil ve ben gibi insanın hayatta kalma olasılığını ne artıran, ne de azaltan mutasyonlardan bir tanesi. Profesör Eiberg’in söylediği gibi: “Bu durum sadece doğanın, insan genomunu sürekli karıştırdığını ve insan kromozomlarından meydana gelen genetik bir kokteyl oluşturup, bunu yaparken de farklı değişiklikleri denediğini gösteriyor.”
Kaynak: Kopenhag Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
