İnsanlığın tek kullanımlık plastiklerle olan dev sorunu bir anda ortaya çıkmadı.
Bu geçici ve kullanılıp atılan çöp dağları çöp sahalarında veya yakılarak bertaraf edilmeden önce (tabi doğal ortama ulaşmadığı sürece), birileri bunları üretmek için para aldı ve bu kaçınılmaz kirliliği var ederek para kazandı.
Şimdiyse bu birilerinin kim olduğunu biliyoruz. Türünün ilk örneği olan yeni raporda araştırmacılar, atık şeklinde son bulan tek kullanımlık plastikleri üreten dünya çapındaki en büyük 100 polimer üreticisinin belirlendiği bir endeks oluşturmuş.
Bu sorunu inceleyen diğer araştırmacılar, hangi markaların paketleme yoluyla plastik kirliliğine en çok katkı yaptığını belirlemeyi amaçlamış (sürprizbozan: Coca-Cola). Fakat plastiğin yaşam döngüsü başka bir yerde başlıyor.
Avustralya’da yer alan bir yardım kuruluşu olan Minderoo Vakfı’ndaki araştırmacıların hazırladığı yeni analizde, bu plastik tedarik zincirinde daha derinlere iniliyor ve kola kutuları ile plastik yüz maskelerinin de içinde blunduğu sayısız diğer ‘kullan at’ nesne gibi tek kullanımlık plastikleri meydana getiren polimerleri hangi şirketlerin ürettiğine bakılıyor.
Bütün polimer üretiminin yaklaşık yüzde 98’ini oluşturan ve fosil yakıtlardan ucuz şekilde elde edilen ‘saf’ polimerlere odaklanan araştırmacılar, dünya çapında tek kullanımlık plastiklerdeki beş temel polimeri (PP, HDPE, LDPE, LLDPE, PET) üreten yaklaşık 1.200 üretim tesisi belirlemişler.
Araştırmacıların söylediğine göre bu 1.200 tesis, yaklaşık 300 ayrı şirket tarafından işletiliyor. Fakat sorunun geneline açık ara en fazla katkıyı en büyük 100 şirket yapıyor ve küresel olarak üretilen bütün tek kullanımlık plastik atığın yüzde 90 civarını üretiyor.
Bu kötü namlı alanda, en üstteki 20 şirket krizin merkezinde yer alıyor. ABD merkezli ExxonMobil ve Dow ile üçüncü sırada bulunan Çin merkezli Sinopec’in öncülük ettiği bu polimer üreten 20 şirket, 2019 yılında küresel çapta yaklaşık 130 milyon tondan fazla atık meydana getiren tek kullanımlık plastik atıkların yaklaşık yüzde 55’inden sorumlu.
Peter Dockrill/ScienceAlert. Ç: O.
