Beyindeki sinir hücreleri olan nöronlar, beyin işlevinde merkezi birer oyuncu konumunda. Fakat uzun süredir destek hücresi şeklinde düşünülen gliyanın önemli bir rol oynadığı ortaya çıkıyor. Basel Üniversitesi’nde çalışan bir araştırma grubu, yetişkin kök hücreleri durgun hallerinden çıkararak, beyinde iki yeni gliyal hücresi tipi olduğunu keşfetmiş. Bu yeni gliya tipleri, beynin plastisitesi (şekil verilebilirlik, yoğrulabilirlik) ve onarımında önemli bir rol oynuyor olabilir.
Beyin, yetişkinlik dönemine kadar şekillenebiliyor. Beyin plastisitesi, sadece yeni sinir bağlantılarının oluşmasıyla gerçekleşmiyor. Yetişkin beyninde bulunan kök hücreler de yeni sinir hücreleri oluşturuyor. Bilim insanları, bir asırdan uzun süredir farklı sinir hücresi tiplerini araştırmaya yoğunlaşmış.
Fakat beynin işlevinde, gliya adı verilen başka bir hücre sınıfı da gerekiyor. Oysa gliyal hücreler, onlarca yıldır hafif alınmış. Ne kadar gliya tipi bulunduğu, gliyal hücrelerin nasıl geliştiği ve hangi roller oynadığı halen büyük ölçüde bilinmiyor.
Basel Üniversitesi’nde çalışan Prof. Fiona Doetsch’in araştırma grubu, yetişkin farelerin beynindeki ventriküler-alt ventriküler bölgede bulunan kök hücreleri araştırıyor. Bu bölgede, kök hücrelerin birçoğu pasif hale duruyor. Çevredeki sinyalleri algılayan bu hücreler, sinyal geldiği zaman uyarılarak uyanıyor ve yeni sinir hücrelerine dönüşüyor.
Science bülteninde yayımlanan çalışmasında ise Doetsch’in takımı, yeni bir moleküler sinyal tanımlamış. Kök hücreleri durgun hallerinden kaldıran bu sinyal, söz konusu kök hücre deposundaki gliyal hücreleri meydana getiren birden fazla alanın ortaya çıkmasını sağlıyor.
“Durgun haldeki kök hücreler için bir etkinleştirme anahtarı bulduk” diye açıklıyor Doetsch. “Bu reseptör, kök hücreleri dinlenme halinde tutuyor. Anahtarı kapatmayı ve bu sayede kök hücreleri faaliyete geçirmeyi başardık.” Araştırmacılar buna ek olarak kök hücrelerin, söz konusu kök hücre nişinin belli alanlarına doğru gelişimini görselleştirmeyi de başarmışlar.
Basel Üniversitesi. Ç: O.
