Yale Üniversitesi’nde çalışan araştırmacıların dün Nature bülteninde sunduğu yeni çalışmaya göre bakterilerin içerisinde gizlenen kıl benzeri bir protein, doğanın “elektrik şebekesinde” bir tür açma kapama anahtarı görevi görüyor. Söz konusu şebeke, bakteriler tarafından üretilen ve bütün oksijensiz topraklar ile derin okyanus tabanlarına nüfuz eden küresel bir nano kablo ağı. Yale Batı Kampüsü’nde bulunan Mikrobiyal Bilimler Enstitüsü’nde moleküler biyofizik ve biyokimya yardımcı profesörü olan Nikhil Malvankar, “Ayağımızın altındaki yer, gezegenin tamamı bir elektrik şebekesi gibi” diyor. “Daha önce gizli duran bu bakteriyel kıllar, doğanın elektrik şebekesini meydana gelen nano kabloların yayılımını kontrol eden moleküler anahtarlar niteliğinde.”
Yaşayan neredeyse her canlı, besinleri enerjiye dönüştürürken fazlalık elektronlardan kurtulmak için oksijen soluyor. Fakat okyanusların altındaki derinliklerde yaşayan ve yerin altında gömülü duran toprak bakterilerinde, oksijene erişim bulunmadığı için milyarlarca yıl boyunca “mineral soluma” ile nefes alma yöntemi evrimleşmiş. Bu canlılar, nano kablolar adı verilen ufak protein ipliklerini şnorkel gibi kullanıyorlar.
Toprağın altında gömülü ve oksijenden mahrum olan bu bakterilerdeki iki protein, esasında elektron şeklinde “nefes vererek” dışarıya nano kablo yayıyor. Bilim insanları ise bu doğal elektrik şebekesini kullanarak elektrik, yeni biyoyakıtlar ve hatta kendi kendini onaran elektronik bileşenler üretmenin yollarını arıyorlar.
Topraktaki bu bakterilerin nano kablo kullanarak elektrik yayma şekilleri, şimdiye kadar gizem olarak kalmış. Bilim insanları, 2005 yılından beri bu nano kabloların “pili” adı verilen (Latincede “kıl”) ve pek çok bakterinin yüzeyinde görülen bir proteinden meydana geldiğini düşünmüşler. Fakat 2019 ve 2020 yıllarında Malvankar öncülüğünde yayımlanan araştırmalarda, nano kabloların tamamen farklı proteinlerden meydana geldiği gösterilmiş. “Bulgular, alanda çalışan herkesi şaşırtmış ve pili konusunda yapılan binlerce yayının doğruluğunu sorgulatmıştı” diyor Malvankar.
Bill Hathaway/Yale Üniversitesi. Ç: O.
