Los Angeles – California Üniversitesi ile ABD Ulusal Lawrence Livermore Laboratuvarında çalışan bilim insanları, ABD’nin batısında son yirmi yılda büyük orman yangınlarıyla yok olan ve boyutu giderek artan arazilerin temel sebebinin iklim değişimi olduğunu gösteriyor.
Orman yangınlarının sebep olduğu tahribatta meydana gelen çarpıcı artış, ABD Yerbilimsel Ölçüm verileriyle teyit edilmiş. 1984’den 2000 yılına kadarki 17 yıllık dönemde, batıdaki 11 eyalette yanan ortalama alan miktarı yıl başına 680 bin hektar olmuş. Yanan ortalama alan miktarı, 2018’e kadar olan sonraki 17 yılda ise 1,35 milyon hektar/yıl şeklinde belirlenmiş. ABD Ulusal Kurumlararası Eşgüdüm Merkezinin yayımladığı bir rapora göre, Batı’daki orman yangınlarıyla yanan alan miktarı 2020 yılında 3,56 milyon hektara çıkmış.
Ancak bu dev artışa yol açan etmenler tartışma konusu olmuş: Mesela gözlenen gidişatın ne kadarı insan kaynaklı iklim değişimiyle oluşuyor ve ne kadarı değişen hava durumu kalıplarıyla, doğal iklim değişkenliğiyle, orman yönetimiyle, ilkbahardaki karların erken erimesiyle ve yaz mevsimindeki yağmurların azalmasıyla açıklanabiliyor?
Üç gün sonra PNAS bülteninde yayımlanacak çalışmada araştırmacılar iklim ve yangın verilerine yapay zeka uygulayarak, orman yangını tehlikesiyle bağlantılı önemli bir iklim değişkeninin; buhar basıncı eksikliğinin belirlenmesinde iklim değişimi ile diğer etmenlerin ne gibi roller oynadığını tahmin etmeye çalışmışlar.
Buhar basıncı eksikliği, havanın doygunluğa ulaştığında tutabileceği nem miktarının havadaki nem miktarından çıkarılmasıyla hesaplanıyor. Buhar basıncı eksikliği veya BBE daha yüksek olduğunda, hava toprak ve bitkilerden daha fazla nem çekebiliyor. Özellikle şehir bölgeleri civarında bulunmayan geniş yangın alanları, yüksek buhar basıncı eksikliği taşıma eğilimi gösteriyor ve bu durum da sıcak, kuru havayla ilişkilendiriyor.
Çalışmada, 1979 ile 2020 arasında Batı ABD çapındaki buhar basıncı eksikliğinde görülen artışın %68’inin, muhtemelen insan kaynaklı küresel ısınma sebebiyle gerçekleştiği bulunmuş. Makale yazarlarının kararına göre geriye kalan %32’lik kısım da, büyük olasılıkla hava durumu kalıplarında doğal şekilde meydana gelen değişimlerden kaynaklanıyor.
Bulgular insan kaynaklı iklim değişiminin, Batı ABD’de artış gösteren yangın havasının temel sebebi olduğunu gösteriyor.
Yazar: Stuart Wolpert/Los Angeles – California Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
