Gök Taşlarındaki Cam Boncuklar, Güneş Sisteminin Nasıl Oluştuğunu Gösterebilir

Bilim insanları gök taşlarına mikroskoplar ile baktıklarından beri, gök taşlarının içinde bulunan şeyler karşısında şaşırmış ve büyülenmişler. Çoğu gök taşı, Güneş sisteminin ilk günlerine; gezegenler bile oluşmadan öncesine uzanan ufak cam boncuklardan meydana geliyor.

Chicago Üniversitesiyle birlikte çalışan bilim insanları, pek çok gök taşında yer alan bu boncukların nasıl oluştuğunu ortaya seren ve Güneş sisteminin ilk zamanlarında olan şeylere yönelik neler söyleyebileceğine dair bir analiz yayımlamışlar.

Doktorasını Chicago Üniversitesinde tamamlayan ve bugün Carnegie Bilim Enstitüsünde doktora sonrası araştırma görevlisi olan çalışmanın birinci yazarı Nicole Xike Nie, “Bunlar büyük sorular” diyor. “Gök taşları, ilk zamanlara ait bu tozların karşılaştığı şartları ortaya çıkaran enstantaneler. Hem Dünya hem de diğer gezegenlerin evrimine yönelik işaretler taşıyorlar.”

‘Bu soru 50 yıl öncesine dayanıyor’

Gök taşlarının içindeki bu cam boncuklar gökkumu (göktaşı çakılı, kondrul) şeklinde adlandırılıyor. Bilim insanları bunların, milyarlarca yıl önce etrafta gezegen ve nihayetinde birleşerek günümüzde bilip sevdiğimiz gezegenlere dönüşen enkazlardan kalma kaya parçaları olduklarını düşünüyor. Gökkumları bilim insanları için çok kullanışlı. Araştırmacılar bu cisimler sayesinde Güneş sistemini meydana getiren esas şeylerin parçalarına ulaşabiliyor. Bunlar, volkanların daimi çalkantısı ve Dünya’nın tektonik levhaları, gezegende bulabildiğimiz bütün kayaları değiştirmeden öncesine ait cisimler.

Fakat söz konusu gökkumlarının oluşumuna tam olarak neyin sebep olduğu gizemini koruyor.

Chicago Üniversitesinde doktora sonrası araştırma görevlisi ve çalışmanın eş yazarı olan Timo Hopp, “50 yıl öncesine ait kuramlarımız var” diyor. “Diğer pek çok alanda gelişme olsa da, bu alan direnç gösterdi.”

Bilim insanları, bir kayadaki elementlerin tiplerine bakarak Güneş sisteminin ilk günlerine dönük ipuçlarına ulaşabiliyorlar. Elementler, izotoplar adıyla bilinen birkaç farklı şekilde olabiliyor. Kayaların her birindeki izotop oranıysa, kaya oluştuğu zaman neler olduğuna göre değişiyor; örneğin ne kadar sıcak olduğu, hızlı mı yavaşladığı yoksa aniden mi donduğu, etrafta onunla etkileşime giren hangi başka elementler bulunduğu gibi… Bilim insanları da buradan, muhtemel bir olay geçmişi derleyebiliyor.

Çalışma geçen hafta Science Advances bülteninde yayımlandı.

Yazar: Louise Lerner/Chicago Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.