Almanya’daki Freiburg Üniversitesinde çalışan Ali Mahmoodi’nin öncülük ettiği araştırmacılar, fikrimizi değiştirme yönünde sosyal etki altında kaldığımız zaman ortaya çıkan beyin faaliyetlerini tespit etmişler. Dört gün önce PLOS Biology bülteninde yayımlanan çalışma, kişiler görüşlerinde değişiklik yaptığı zaman beynin farklı sosyal uyum tipleri arasında nasıl ayrım yaptığını gösteriyor.
Bir insanın başka birinden ilave bilgi öğrendikten sonra fikrini değiştirmesi, bilgisel sosyal etkinin bir örneği. Diğer yandan fikir değiştirmenin sebebi sosyal yönden kabul görmek ise, bu bir normatif sosyal etki örneği oluyor. Şimdiye kadar altta yatan beyin mekanizmaları üzerinde yürütülen çalışmaların hiçbirinde, bu iki durum arasında ayrım yapılmamış.
Yeni çalışmada, deneklerin ekranda sunulan bir noktanın konumunu hatırlamaya çalıştığı bilgisayar tabanlı bir oyun kullanılmış. Katılımcılara, verdikleri cevaplara göre ‘kendine güven puanları’ sunulmuş. Sonrasında ise deneklere, bir bilgisayarın veya deneyden önce tanıştıkları bir “partnerin” cevabını gördükten sonra tahminlerini değiştirme fırsatı verilmiş. Gerçekte ise tüm cevaplar bilgisayarla üretilmiş. İnsanlar oyunu oynarken, işlevsel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) yöntemiyle beyin faaliyetleri ölçülmüş.
İnsanlar kendilerine olan güvenleri düşük olduğunda, partnerlerinin insan olup olmamasını önemsemeden daha fazla uyum göstermişler. Bu bilgisel etki, beynin dorsal ön singulat korteksindeki (dACC) faaliyetle takip edilmiş. Katılımcılar ayrıca, gösterdikleri uyum partnerlerinde karşılık bulduğunda daha fazla uyum göstermişler. Bu normatif etki, sadece katılımcılar partnerlerinin insan olduğunu düşündüğünde ve dACC faaliyetiyle ilişkili şekilde meydana gelmiş. Bunlara ek olarak; normatif etki değil ama bilgisel etki, beynin diğer sosyal işleme bölgelerindeki dACC’ye yönelik daha güçlü işlevsel bağlantılarla ilişkilendirilmiş.
Karşılık bulan uyum davranışı, sosyal kabul görme istediğini gösteren bir davranış. Bu davranışın sinirsel tabanının anlaşılması ise, aşırı uyum örnekleriyle mücadele edilirken büyük önem taşıyor. Gelecekte yürütülecek çalışmalarda, insan olmayan makinelere dönük normatif uyum sınırlarının araştırılması gerekiyor.
Mahmoodi şöyle ekliyor: “İnsanların dorsal ön singulat korteksi, sosyal etkileşimde diğer kişilerin görüşünün ne kadar ağır bastığını takip ediyor. Beyindeki bu sinyal, bilgi bağlamında insanlardan ve yapay zekadan gelen tavsiyelere benzer şekilde davranıyor. Fakat beynin bu bölgesi, karşılık bulma gibi sosyal normlar bağlamında yapay zekaya hiç önem vermiyor.”
Kaynak: PLOS. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
