Pek çok hayvan türündeki mutasyon birikiminin karşılaştırıldığı ilk çalışma, bu genetik değişimlerin yaşlanma ve kanser üzerindeki rolüne dair onlarca yıldır cevap bekleyen sorulara ışık tutuyor. Wellcome Sanger Enstitüsünde çalışan araştırmacılar, ömür miktarı ve boyutta dev farklılıklar olmasına karşın farklı hayvanlar türlerinde yaşamın benzer miktarda genetik değişimle sonlandığını keşfetmişler.
Altı gün önce Nature bülteninde yayımlanan çalışmada, farelerden zürafalara kadar 16 memeli türünün genomu analiz edilmiş. Makalenin yazarları bir türün ömrü ne kadar uzunsa, mutasyonların meydana gelme hızının da o kadar düşük olduğunu doğrulamış. Bulgular, somatik mutasyonların yaşlanmada rol oynadığına yönelik uzun süredir var olan kurama destek sağlıyor.
Somatik mutasyonlar şeklinde bilinen genetik değişimler, bir canlının yaşamı boyunca bütün hücrelerde meydana geliyor. Bu doğal süreçte insanların hücreleri her yıl 20 ila 50 kadar mutasyon geçiriyor. Söz konusu mutasyonların çoğu zararsız olsa da, bazıları bir hücreyi kanser güzergâhına sokabiliyor veya hücrenin normal işlevini bozabiliyor.
1950’li yıllardan beri bazı bilim insanları, bu mutasyonların yaşlanmada da rol oynuyor olabileceğini düşünmüş. Fakat somatik mutasyonların kolay gözlenmemesi, bu ihtimalin araştırılmasını zorlaştırmış. Son birkaç yıl içerisinde gerçekleşen teknolojik ilerlemeler, nihayet normal dokularda genetik değişimlerin gözlenmesine olanak tanıyarak bu soruyu cevaplama umudu doğurmuş.
Uzun zamandır süregelen bir diğer soru ise Peto paradoksu. Kanserler tek hücreden geliştiği için daha büyük gövdelere (dolayısıyla daha fazla hücreye) sahip türlerin kuramsal olarak çok daha yüksek kanser tehlikesi barındırması gerekiyor. Oysa hayvanlar genelindeki kanser oranı vücut boyutundan bağımsız. Büyük gövdeli hayvan türlerinde kanseri önleme konusunda daha üstün mekanizmalar evrimleştiğine inanılıyor. Böyle bir mekanizmanın, hayvanın dokularındaki genetik değişim birikiminde azalma meydana getirip getirmediği ise test edilmiş değil.
Wellcome Sanger Enstitüsünde çalışan bilim insanları, yeni yöntemlerin de yardımıyla geniş bir aralıktaki ömür süresi ve vücut kütlesini kapsayan 16 memeli türünde somatik mutasyonu ölçerek bu kuramları test etmeye koyulmuş. Türler arasında insan, fare, aslan, zürafa, kaplan ve uzun ömürlü, kansere oldukça dayanıklı tüysüz köstebek faresi de bulunuyor. Numuneler Londra Hayvanbilim Derneğinin de içinde bulunduğu birkaç kurum tarafından sağlanmış.
Mutasyon kalıpları (veya mutasyonel imzalar) üzerinde yapılan analizler, iş başındaki süreçlere dair bilgi sunmuş. Araştırmacılar somatik mutasyonların zamanla doğrusal şekilde biriktiğini ve çok farklı beslenme düzenleri ile yaşam tarihlerine karşın insanların da içerisinde yer aldığı tüm türlerde benzer mekanizmalarla ortaya çıktığını bulmuş.
Somatik mutasyonların yaşlanmadaki olası rollerinden birine yönelik kanıt sunan keşifler, türlerin ömrü arttıkça somatik mutasyon hızının azaldığını gösteriyor.
Kaynak: Wellcome Sanger Enstitüsü. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
