NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu, Güneş sisteminin dışındaki bir gezegenin atmosferinde karbondioksit bulunduğuna yönelik ilk açık bulguyu yakaladı. 700 ışık yılı uzakta bulunan Güneş benzeri bir gezegenin etrafında dönen gaz devi bir gezegene yönelik yapılan bu gözlem, gezegenin bileşim ve oluşumuyla ilgili önemli tespitler sunuyor. Nature bülteninde yayımlanmak üzere kabul edilen makale, Webb’in gelecekte ufak ve kayalık gezegenlerin ince atmosferlerindeki karbondioksiti tespit edip ölçebileceğini gösteren kanıtlar sağlıyor.
WASP-39 b, kütlesi Jüpiter’in yaklaşık dörtte biri (Satürn ile hemen hemen aynı) ve çapı Jüpiter’in 1,3 katı olan sıcak bir gaz devi. Gezegenin olağanüstü yumuşaklığı, kısmen yüksek sıcaklıklarıyla bağlantılı (yaklaşık 900 derece Celsius). Güneş sistemimizdeki daha soğuk ve daha yoğun gaz devlerinin aksine WASP-39, yıldızının çok yakınında dönüyor (Güneş ve Merkür arasındaki uzaklığın sadece sekizde biri kadar) ve bir döngüyü Dünya’da geçen dört günden biraz daha uzun bir sürede tamamlıyor. Gezegenin 2011 yılında ilan edilen keşfi, gezegen yıldızın önünden geçerken yıldızın hafif ve dönemsel şekilde sönükleşen ışığının yer tabanlı teleskoplarla tespit edilmesine dayanıyor.
NASA’nın Hubble ve Spitzer uzay teleskopları da dahil diğer teleskoplarla yapılan önceki gözlemler, gezegenin atmosferinde su buharı, sodyum ve potasyum bulunduğunu ortaya çıkarmış. Webb’in benzersiz kızılötesi hassasiyetiyle, artık bu gezegende karbondioksidin de bulunduğu onaylanmış.
Yörüngelerini yukarıdan değil de kenardan gözlemlediğimiz WASP-39 b gibi geçiş yapan gezegenler, araştırmacılara gezegenlerin atmosferlerini incelemek için ideal fırsatlar sağlayabiliyor.
Yıldızdan gelen ışığın bir kısmı, geçiş sırasında gezegen tarafından tamamen örtülüyor (genel sönükleşmeye sebep oluyor) ve ışığın bir kısmı gezegenin atmosferinden geçiyor.
Farklı gazlar farklı renk bileşimlerini emdiğinden, araştırmacılar geçen ışığın parlaklığındaki ufak farklılıkları bir dalga boyu tayfında analiz ederek atmosferin tam olarak neden meydana geldiğini belirleyebiliyorlar. Şişkin atmosferi ve sık geçişleriyle birlikte WASP-39, geçiş tayfölçümü için ideal bir hedef olarak göze çarpıyor.
Kaynak: Goddard Uzay Uçuş Merkezi/NASA. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
