‘Galaktik ölüler diyarının’ ilk haritası, Samanyolu galaksisinin üç katı yüksekliğe ulaşan bir mezarlığı ortaya çıkarmış. Bu harita, bir zamanlar dev yıldızlar olan ve sonrasında çökerek kara delikler ile nötron yıldızlarına dönüşen bir ceset diyagramı. Tespit edilen cisimlerin neredeyse üçte biri ise galaksiden tamamıyla dışarı fırlamış.
Sidney Üniversitesi Gökbilim Enstitüsünde doktora öğrencisi ve Monthly Notices of the Royal Astronomical Society bülteninin son sayısında yayımlanan makalenin baş yazarı David Sweeney, “Ölü yıldızların kalıntılarından oluşan bu kompakt kalıntılar, görünür galaksiye göre temel açıdan farklı bir dağılım ve yapı sergiliyor” diyor.
“Bu galaktik yer altı diyarının ‘yüksekliği’, Samanyolu galaksisinin yüksekliğinin üç katından daha fazla” diye ekliyor Sweeney. “Cisimlerin yüzde 30’luk inanılmaz bir bölümü de galaksiden tamamen çıkmış durumda.”
Nötron yıldızları ve kara delikler, Güneş’imizin sekiz katından daha ağır olan dev yıldızlar yakıtlarını tüketip birden çöktüğünde oluşuyor. Bu durum, galaksinin dış kısımlarını muazzam bir süpernova patlamasıyla püskürten bir kaçış tepkimesini tetikliyor. Bu esnada ise çekirdek, başlangıç kütlesine bağlı olarak ya bir nötron yıldızına ya da bir kara deliğe dönüşene kadar kendi üzerine doğru sıkışmaya devam ediyor.
Nötron yıldızlarında bu çekirdek o kadar yoğun oluyor ki, elektronlar ve protonlar atom altı seviyede birleşmeye mecbur kalıp nötronlara dönüşüyor ve toplam kütleyi bir şehirden daha ufak olan bir küreye kadar sıkıştırıyor. Asıl yıldızın kütlesi Güneş’imizin 25 katından büyükse, kütleçekimle gerçekleşen bu çöküş devam ediyor; ta ki çekirdek, ışığın bile kaçamayacağı kadar yoğunlaşana dek. Her iki yıldız cesedi tipi de uzayı, zamanı ve etraflarındaki maddeleri büküyor.
Kaynak: Sidney Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
