Çek Kirpileri olarak da bilinen bu tank tuzakları 1930’lı yıllarda kullanılmaya başlandı. Peki nasıl işliyorlar? Popular Science’ın konuya ilişkin makalesinde Rusya 24 Şubat’ta Ukrayna’ya saldırısına değiniliyor ve ardından şu bilgiler veriliyor:
ÇEK KİRPİSİ ADI NEREDEN GELİYOR?
Fransa Haber Ajansı’nın aktardığına göre Batı Ukrayna’daki Livov kentinde, bölge sakinleri metal tank bariyerleri montajlıyordu. I biçimindeki çelik demir kirişlerden oluşturulan bu form, “çelik kirpi” adıyla biliniyor. Bariyerin ilk versiyonları, 1930’lu yıllarda Çekoslovakya’da kurulan savunma tahkimatlarına kadar uzanıyor. Hatta işgalci Alman kuvvetleri, bu Çek tahkimatlarının bazılarını Normandiya sahillerine çıkarma yapmadan önce bariyer şeklinde kullanmış olabilir. Bariyere “Çek Kirpisi” adını veren şey de bu. AFP’nin Livov’da görüştüğü Ukraynalılar, Çek Kirpisi yaptıklarını aktarıyor.
ABD Ordusu Mühendislik Hizmetleri Daire Başkanlığının mektupla öğretim kursunda, çelik kirpiler “sağladıkları bariyer etkisi yönünden nispeten hafif yapılar” şeklinde tarif ediliyor. “Hızlı şekilde kuruluyor veya kaldırılıyorlar. Tekerlekli taşıtların altında dönerek bu taşıtlarda delik açmaları veya paletli taşıtları çalışamaz duruma getirmeleri için tasarlanmışlar. Gözlem altında tutulmadıkları ve ateş edilerek korunmadıkları sürece, düşman bunları kolaylıkla kenara çekebilir.”
Son cümle kilit öneme sahip: Çelik kirpiler, etkin şekilde savunma yapılmazsa çok küçük bir engel. Kaldırılabilir, çekilebilir ve hatta yuvarlanabilirler. Bu sayede yol açılabilir. Fakat askerler bu çelik kirpi sırasını savunursa, piyadeler için fazladan ilave bir koruma sağlayabilir ve zırhlıların temel avantajlarından birini ortadan kaldırabilirler.
Tanklar ve zırhlı personel taşıyıcılar gibi diğer ağır taşıtlar, en etkili hallerine hareket özgürlükleri oldukları zaman ulaşırlar. Taretli bir silah güçlü bir silahtır. Düzlüklükler gibi açık ortamlarda, yaya piyadeler taşıtlara karşı büyük bir dezavantaj taşır.
Daha engebeli arazilerde tanklar rahat çalışamaz. Hendekler, ormanlarda gerçekleşen çatışmalar, bataklıklardan geçen dar yollar ve şehirlerdeki çatışmalar, bir tankın muharebede zorlanabileceği şartları meydana getirir. Üzerinde kirpi engelleri bulunan bir güzergâhta çatışmak mı yoksa bu bölgenin etrafından dolaşmak mı diye soracak olursanız, yön değiştirme kabiliyeti bulunan tanklar muhtemelen böyle yapacaktır.
İlerlemeleri halinde, kirpilerden birine denk gelme olasılıkları vardır. Bir tank bir kirpiye doğru sürülürse, bariyer paletlerin altında döner, aracın altına sıkışır ve tankı havaya kaldırır. Bir tank böyle bir tuzağa takılırsa, oradan çekilene kadar duran bir hedef haline gelir ve içindeki mürettebat iki seçenekle karşı karşıya kalır: Ya ateş altındayken aracı tahliye etmek ya da anti-tank silahları olan birinin onları bulmamasını ummak.
Lviv locals making 'Czech hedgehogs' to scupper Russian tanks. #AFP
📸 @lealolivas pic.twitter.com/0DF65ShwuF— AFP Photo (@AFPphoto) March 4, 2022
1. Dünya Savaşı ve 2. Dünya Savaşı arasındaki yıllarda, ordular tank tasarımına yönelik çeşitli yaklaşımlarla deneyler yapmış ve askeri mühendisler de benzer şekilde tank engelleri tasarlamaya koyulmuştu. Popular Science dergisinin Ekim 1936 tarihli sayısında, Fransa’nın Maginot Hattı’ndaki tahkimatı tasvir edilmiş ve çelik rayların, anti-tank engelleri şeklinde zemine dikey olarak dikildiği gösterilmişti. Mayıs 1938 tarihli bir Popular Science makalesinde ise İngiliz ordusunun, tel sargıları ve dikine yerleştirilen çelik rayları bariyer şeklinde kullanarak başarı elde ettiği aktarılmıştı. Fakat raporda, bu bariyerlerin ayrıca “zırh delici mermiler atan anti-tank silahlarıyla” da emniyete alındığı belirtilmişti.
2. Dünya Savaşı patlak verdiğinde, ordular tankları durdurmak ve savaş alanlarında başarı elde etmek için yeni yaklaşımlar benimsemişti. Popular Science, 1942 yılında ABD’nin Virginia eyaletinde bulunan Fort Belvoir köyünde yeni tank bariyerleri üreten ABD Ordu Mühendislerinin çalışmalarını ve Virginia Ulusal Muhafız Ordusunda çalışan tank şoförlerinin işe yarayıp yaramadıklarını görmek için tankları tekrar tekrar bu bariyerlere sürdüklerini aktarmıştı.
1943 tarihli ABD Ordusu Mühendislik Saha Kılavuzu’nda, muhtemelen bu tecrübeden yararlanılarak tankları etkisiz hale getirmek için hendeklerin, devrilmiş kütüklerin ve sütunların kullanımı gösteriliyordu. “Barikatlar” veya düşmanın ilerlemesini önlemek için yola devriltilen ağaçlar da böyle bir taktik. NATO kuvvetleri bu yöntem hakkında, 2016 yılında Litvanya’da yürütülen bir tatbikat eğitiminde kaydedilen videolu bir açıklama yayınlamıştı. ABD Ordusu’nun hendek açmayı ve barikat kurmayı öğrettiği 1943 yılında Popular Science, tankları kurdurmak için kullanılan birkaç bariyer tipinden birinin de kirpi benzeri “bacaklar” olduğunu aktarıyordu. Diğer bariyerler arasında ise “ejderha dişi” betonlar ve piramidimsi dörtyüzeyler vardı.
Çelik kirpiler, savaşlarda tank karşıtı aletler olarak varlığını sürdürdü. Bunun bir sebebi de, sahip oldukları geometriden kaynaklanan dayanıklılıkları. Diğer bariyerlerden uzaktan havaya uçurulabilirken, kirpilerin kaldırılması için yakına gelinmesi gerekiyor. Görevi güzergâh açmak olan taşıtlar kullanılsa bile; kirpi görüldüğü zaman civarda gizlenen, silah ya da anti tank füzeleri taşıyan ve düşman yaklaşırken onu öldürmeye hazırlanan diğer askerlerin bulunduğu akla geliyor. Bu taktik engele verilebilecek sert cevaplardan biri de, şehir bölgelerindeki muhafızların gizlenme yerlerini ortadan kaldırabilen fakat ayrıca savaş alanına dönmüş bir mahallede yaşayan sivillerin hayatını tehlikeye atan topçu destek tankları.
Bu bariyerler çoğunlukla gelecekteki şehir savaşlarına hazırlık için inşa ediliyor. Ukrayna’da konuşlandırılan kirpiler, modern savaşın gerçek üstü görüntülerini meydana getiriyor. Bunun en çarpıcı örneklerinden biri de, Kiev’deki çelik bir kirpi hattının arkasında duran Tesla marka bir elektrikli arabanın görüntüsü.
Yazar: Kelsey D. Atherton/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
