Yeni dinozor bölgedeki tiranozorlardan beş kat daha büyük olmasının yanında, Orta Asya’da keşfedilen ilk büyük dinozor olma özelliğini de taşıyor.
Özbekistan’ın Kızılkum Çölü’nden yükselen Bisekti Oluşumu, pek çok dinozor fosilini muhafaza eden 90 ila 92 milyon yıllık bir kaya ve çökelti yapısı. Paleontologlar ise geçtiğimiz yıl bu oluşumda bir zamanlar bölgenin muhtemelen en tepedeki yırtıcısı olan görkemli bir dinozor türü keşfetmiş.
Uluğ Bey‘in kertenkelesi anlamına gelen Ulughbegsaurus uzbekistanensis adı verilen bu yeni türün, aslında bir karkarodontozor veya “köpekbalığı dişli” dinozor olduğu belirtiliyor. Büyük boyutu ve girintili çıkıntılı dişleriyle kendini belli eden bir çeşit allozor olan bu dinozor, türünün Orta Asya’da bulunan ilk örneği. Taşılbilimcilerin üzerinde çalışacak sadece tek bir fosili bulunsa da (dinozorun üst çenesinin bir bölümü), araştırmacılar numunenin yaklaşık 8 metre uzunluğunda ve 1 ton ağırlığında olduğuna karar vermiş.
Bundan önce yaklaşık 4 metre uzunluğunda ve 170 kg ağırlığında olan Timurlengia tiranozorunun bölgenin en üst seviye yırtıcısı olduğu düşünülüyordu. Fakat U. uzbekistanensis‘in dev boyutları, Timurlengia’dan iki kat daha uzun ve beş kat daha ağır olduğu anlamına geliyor. Bulgular Royal Society Open Science bülteninde yayımlandı.
Çalışmanın baş yazarı taşılbilimci Kohei Tanaka, “Kafatası yaklaşık bir metre civarında olmalı” diyor. “Bıçağa benzer keskin dişleri varmış ve et yiyen bir canlıymış.”
Çalışmada yer almayan ve Minnesota Üniversitesinde paleontolog olarak görev yapan Peter Makovicki, U. uzbekistanensis‘in muhtemelen besin zincirinin en tepesinde yer aldığını aktaran makaleye katılıyor. “Bu kemik o kadar büyük ki, bence dinozor çok geniş bir yırtıcıydı ve büyük ihtimalle ekosistemin tepesinde bulunuyordu” diyor Makovicki Live Science sitesine.
Dev çene kemiği 1980’li yıllarda Özbekistan’da bulunmuş fakat araştırmacılar fosili Özbekistan’daki bir müze koleksiyonunu incelerken yeniden keşfetmişler. Makalenin kıdemli yazarı ve Hokkaido Üniversitesi Müzesinde çalışan taşılbilimci Yoşitsugu Kobayaşi, ifadesinde bulgunun değerini şöyle açıklıyor: “Ulughbegsaurus uzbekistanensis‘in keşfi fosil kayıtlarındaki önemli bir boşluğu doldurarak, karkarodontozorların Avrupa’dan Doğu Asya’ya kadar kıtada yaygın şekilde yaşadığını ortaya çıkarıyor.”
Makalenin yazarları ayrıca Geç Kretase döneminden (66 ila 100 milyon yıl önce) önceki bir zamanda, Ulughbegsaurus gibi karkarodontozorların Orta Asya’dan kaybolup uç yırtıcı koltuğunu tiranozorlara devrettiğini yazıyor. Fakat araştırmaların ve fosil kayıtlarının nadir olması, bu geçişle ilgili pek fazla şey bilinmediği anlamına geliyor. U. uzbekistanensis, artık söz konusu dönemde tiranozorlar ile beraber yaşadığı bilinen son karkarodontozor.
Yeni araştırmada yer almayan ve Edinburgh Üniversitesinde çalışan taşılbilimci Stephen Brusatte, “Tiranozorlar onlarca milyon yıldır allosaurid’lerin yedek aktörleriydi” diyor Smithsonian Magazine dergisine. “Allosauroid”, Ulughbegsaurus gibi karkarodontozorların ait olduğu geniş familyanın adı.
Karkarodontozorlar ortadan kaybolduğu zaman bölgede tiranozorların egemenlik kazandığı aşikar olsa da, bu durumun sebebi halen bilinmiyor. Bu tür yeni fosiller ise bu sorunun açıklığa kavuşturulmasına yardımcı olabilir. “Allosauroid’lerin tiranozorları onlarca milyon yıldır kısıtladığı düşünüldüğünde, tiranozorların onlara üstün gelmeyi birden nasıl çözdüklerini hayal edemiyorum” diyor Brusatte. Dolayısıyla bu yeni fosil, bulmacanın büyük ve önemli bir parçasını oluşturuyor: “Bu yeni bir kemik ve esasında kemiğin sadece bir parçası. Fakat önemi, görünümünü çok daha geride bırakıyor.”
Yazar: Hannah Seo/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
