Suyun ateşi söndürdüğünü çok küçük bir yaşta öğrenmişsinizdir. Çocukken bizlere yangın güvenliğinin bu yönünün çok önemli olduğu söylenmişse de, genelde suyun alevleri nasıl bastırdığını bilimsel açıdan çok detaylı öğrenmeyiz. Peki su ateşi nasıl söndürüyor? Zannettiğinizden daha farklı söndürüyor olabilir.
ABD Orman Bakanlığına bağlı Missoula Yangın Bilimleri Laboratuvarında çalışan alev tutuşma ve davranışı uzmanı Sara McAllister, “Suyun alevleri söndürme sebebi çoğunlukla çok iyi bir ısı giderici olmasıdır” diyor. “Isıyı çekmekte çok iyidir.”
Fakat suyun alevlere doğrudan etki etmediğini öğrenince şaşırabilirsiniz. Ateş yanmaya devam etmek için üç şeye ihtiyaç duyar: Yakıta, oksijene ve bir ısı kaynağına. Su, yangınla doğrudan mücadele etmek yerine yakıt üzerinde faaliyet gösterir. Berkeley – California Üniversitesinde çalışan tutuşma uzmanı Michael Gollner, yakıt ister odun ya da çalı çırpı olsun, ister bir bina; suyun esasında yakıtın yanmasını zorlaştırdığını söylüyor.
Gollner, odun yandığı zaman ateşin ısısının aslında odundaki maddeleri buharlaştırdığını ve onları ateşe yakıt sağlayan birer gaza dönüştürdüğünü belirtiyor. Eğer odunun üzerine su serperseniz, su ve odun ateşin sıcaklığıyla buharlaşacaktır.
Suyun yüksek ısı kapasitesi sebebiyle, buharlaşması için yüksek miktarda enerji veya ısı gerekir. Eğer alev kendi enerjisini suyu buharlaştırmaya çalışırken harcarsa, yakıtı ısıtmak için harcayacağı enerji de azalacaktır. Su ısıyı çektikçe yakıt da soğur. Alev ise yakıtı buharlaştıracak kadar ısıtamazsa, kendini besleyemez ve dağılır.
Bu işlem, bir yangını sınırlandırmada da çok etkili bir yöntemdir. Olası yakıtları ıslatarak ateşin yayılamamasını sağlayabilirsiniz. Yağmurlama sistemlerinin ardındaki strateji de işte budur. Yangının daha fazla yayılmasını önlerler ve bu sayede yoldaki itfaiyecilere zaman kazandırırlar.
Gollner, buharlaşmış suyun da özel senaryolar için bir yangın söndürme stratejisi olduğunu söylüyor. Örneğin bir şirketin sunucu odasını düşünün; bütün o bilgisayarların üstüne su dökmek ideal bir durum değildir. Bu yüzden, kapalı alanlarda ekipmanları korumaya çalışmak için farklı bir strateji kullanılır. Su sisleme adı verilen bu yöntemle birlikte, bir buhar kadar ufak olan su damlacıkları bir odaya verilir. “Çok fazla su buharı olduğunda, oksijenin yerini alır ve alevleri soğutur” diyor Gollner.
Su belli ki etkili bir söndürme aracı. Fakat McAllister, özellikle orman yangınlarında suyun uygulanabilir bir strateji olmadığı durumlar bulunduğunu söylüyor. Bu devasa yangınlarda, “ihtiyaç duyulan yere [yeterince] su ulaştırmanın çok daha zor olduğunu” belirtiyor.
Çoğu zaman orman yangınlarına bırakıldığını gördüğünüz sular, yangını söndürmeyi değil yavaşlatmayı amaçlıyor. Su eklemek, diğer itfaiyecilik yöntemlerinin işlemesi için bir miktar zaman kazandırabilir “fakat yangını durdurmaz” diyor Gollner. “Yerde insanların olması, yakıtı fiziksel şekilde ortadan kaldırıp üzerine kum dökerek söndürmesi gerek. Fakat alevler 15 metre yüksekliğe ulaşmışken yapabileceğiniz bir şey değil bu.”
Yazar: Donavyn Coffey/LiveScience. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
