742 milyon yaşındaki bu kaya, bir asteroit çarpışmasıyla uzaya fırlamış.
Bir zamanlar bir üniversitenin çekmecesinde duran Mars‘a ait bir kaya parçası, araştırmacıların Kızıl Gezegen’in jeolojik tarihini daha iyi anlamasına yardımcı oluyor. Purdue Üniversitesinde çalışan bir araştırma takımı, izotopik tarihleme yöntemi kullanarak “Lafayette Meteoriti”nin muhtemelen 742 milyon yıl kadar önce sıvı suyla etkileşime girdiğini belirlemiş.
Fakat bu keşfe giden yol uzun olmuş ve keşif kısmen de şans eseri gerçekleşmiş. Yaklaşık 11 milyon yıl önce Mars ile çarpışan bir asteroit, gezegenin atmosferinin ötesine kadar enkaz bulutları göndermiş. Bu meteoritlerden biri, uzayda yaptığı uzun bir yolculuğun ardından en sonunda Dünya’nın kütleçekim gücüne yenik düşerek ABD’nin Indiana eyaletinde son bulan bir yörüngeye girmiş. Gelişinin ve keşfinin kesin tarihleri belli olmasa da; madeni para boyutundaki bu kaya parçası bir şekilde Purdue Üniversitesinin biyoloji bölümündeki bir masanın çekmecesine girmiş ve fakülte onu 1929 yılında ortaya çıkarmış.
1980’lerde de isimsiz taraflar, Lafayette Meteoriti’ni (adı konumundan geliyor) Şikago’daki Field Müzesine bağışlamış. Orada ise uzmanlar, kayanın içerisinde hapsolmuş gazları NASA’nın Viking uzay aracıyla Mars atmosferinde tespit edilen gazlarla eşleştirmişler. Yapılan ek analizler, meteoritteki minerallerin bir noktada Mars’taki sıvı suyla etkileşime girdiğini göstermiş ancak belirli bir zaman dilimi saptanamamış.
Şimdiyse bu gizem, Purdue Üniversitesinin Dünya, Atmosfer ve Gezegen Bilimleri (EAPS) Bölümünde çalışan araştırmacılar sayesinde nihayet çözülmüş görünüyor. Perşembe günü Geochemical Perspective Letters bülteninde yayımlanan bir çalışmada uzmanlar, yapılan izotopik tarihleme ve analizin, Lafayette Meteoriti’nin çok büyük ihtimalle kayanın ilk oluştuğu yaklaşık 742 milyon yıl önce sıvı suyla etkileşime girdiğini gösteren kimyasal kanıtlar sunduğunu açıklıyorlar. Fakat bu durum, Mars’ta ille de devasa okyanus ve nehirler bulunduğu anlamına gelmiyor; veya en azından o dönemde.
EAPS’de çalışan yardımcı profesör ve makale baş yazarı Marissa Tremblay, bu ayın başlarında yayımlanan bir üniversite profilinde “O zamanlar Mars’ın yüzeyinde bol miktarda sıvı su bulunduğunu düşünmüyoruz” diyor. “Bunun yerine suyun, donmuş toprak adı verilen ve civarda bulunan yüzey altındaki buzun erimesinden geldiğini ve bu donmuş toprak erimesinin, Mars’ta hâlâ günümüze kadar dönemsel şekilde gerçekleşen magmatik faaliyetten kaynaklandığını düşünüyoruz.”
Araştırmacılar, meteorit uzayda 11 milyon yıl geçirirken meydana gelmiş olabilecek herhangi olası bir bulaşmayı da hesaba kattıklarından emin olmuşlar.
Tremblay şöyle açıklıyor: “Lafayette Meteoriti’ni Mars’tan fırlatan çarpışma, Lafayette’nin uzayda dolaşırken geçirdiği 11 milyon yıl içerisinde geçirdiği ısınma veya Lafayette Dünya’ya düşüp Dünya’nın atmosferinde biraz yandığı sırada maruz kaldığı ısınma, bu yaş miktarını etkilemiş olabilir. Fakat bunların hiçbirinin, Lafayette’de suyla ilgili meydana gelen değişimin yaşını etkilemediğini gösterebiliyoruz.”
Araştırmacılar gelecekte bir gün benzer tarihleme metodolojilerinin sadece diğer meteoritlere değil, gezegenlere de uygulanabileceğine inanıyor. Böyle yaparak, başka yerlerde suyun kanıtını keşfedebilmeyi umuyorlar.
Yazar: Andrew Paul/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
