Reading Üniversitesinde çalışan araştırmacılar, kulak kurdu ismiyle de bilinen ve kafamızda asla bitmeyen döngüler halinde çalıp duran o rahatsız edici melodilerden kurtulmanın etkili bir çözümünü keşfetmişler. Birkaç yıl önce Quarterly Journal of Experimental Psychology bülteninde yayımlanan araştırma sonuçlarına göre bu takıntılı melodileri engellemenin en iyi yolu ne güzel bir roman okumak ne de karmaşık bulmacalar çözmek; sadece sakız çiğnemek.
İnsanların %99’undan fazlasının yaşadığı ve sinir bozucu olduğu kadar yaygın da olan bu durum, pek çok kişi için büyük bir stres kaynağı olabiliyor. Beynimizin işitsel bilgiyi işleyen bölgesi (işitsel korteks), bir şarkı dinlediğimiz zaman tetikleniyor. Dolayısıyla tanıdık bir ezgiyi tekrar duyduğumuzda, zihnimiz geri kalan yerleri dolduruyor ve bunu tekrarlı şekilde yapıyor. Araştırmaya öncülük eden bilim insanı Dr. Philip Beaman’a göre bu durum, söz konusu ezgilerin “istemsiz bir müzik belleği biçimi” olabileceğini akla getiriyor. Kulak kurtlarından kurtulmak zor olabilir ancak bilim insanı, çözümün sakızda olduğunu düşünüyor: Kısa vadeli hafıza performansının yanında işitsel imajları da azalttığı gösterilen sakız çiğneme eylemi, içimizden yaptığımız alakasız seslendirmelere çok benziyor.
Beaman, işitsel imajların bireylerin iç seslerine yüklendikleri bir faaliyet yürüttükleri zaman canlılığını yitirdiğini, sakız çiğneme gibi alakasız iç seslendirmelerin de gitmek bilmeyen melodilerin tekrarını azalttığını açıklıyor. Araştırma takımı bu kuramı test etmek üzere, katılımcıların hem sakız çiğnerken hem de sakız çiğnemedikleri zaman kolay hatırlanan melodilere maruz bırakıldığı üç ayrı deney yürütmüş.
Birinci deneyde, sakızın müzikal imgelerinin bilinçli şekilde ortaya çıkışı ve bastırma girişimleri sona erdiğinde kulak kurtlarının yeniden ortaya çıkışı üzerindeki etkisi değerlendirilmiş. Popüler bir melodiye maruz bırakılan katılımcılara ilk olarak bu müziği düşünmemeleri, sonrasında ise bunu yapmakta serbest oldukları söylenmiş. Beklendiği üzere sonuçlar, hem müzik baskılanırken hem de açık ifade durumunda sakız çiğnemenin, melodinin bilinçli şekilde deneyimlenme miktarını azalttığını göstermiş.
Katılımcıların kafalarında müziğin gerçekten ‘duyulmasının’ incelendiği ikinci deneyde de sakız çiğnemenin bu müzik duyma olgusu üzerinde azaltıcı etki meydana getirdiği gösterilmiş. Sonuncu ve diğerleri kadar önemli olan üçüncü deney, sakızın herhangi bir tür motor faaliyette ortak etkiler mi meydana getirdiği yoksa sadece bu konuşma artikülatörlerine mi özgü olduğu değerlendirilmeye çalışılmış. Bu bağlamda katılımcılara, ya biraz sakız çiğnemeleri ya da parmaklarını yeni bir melodinin ritmine göre hareket ettirmeleri söylenmiş. Sonuçlar ilginç bir şekilde motor faaliyetin, kulak kurtlarının ortaya çıkışının düzenlenmesinde ses altı faaliyetlerden (çiğneme) daha düşük etki meydana getirdiğini göstermiş.
Hem istemli hem de istemsiz müzikal imgelem bağlamında sakızın incelendiği bu ilk çalışma, sakız çiğnemenin müzikal anıları duyma deneyimine müdahale ettiğini ve bu yüzden kulak kurtlarından kurtulmada bir yardımcı olarak önerilebileceğini akla getiriyor. Bu yüzden bir daha kafanıza bir melodi takıldığında, karmaşık anagramlar çözmektense biraz çiklet çiğneyin.
Kaynak: Taylor & Francis Group. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
