Cilalı Taş Devri dönemi, antik insanlığın avcı toplayıcılıktan tarıma doğru yaptığı büyük atılıma damgasını vurdu. Fakat bu gelişme tek bir yerde gerçekleşmedi. Bunun yerine tarım, aralarında Amerika kıtası, doğu Asya ve Afrika’nın da bulunduğu birden fazla yer ve zamanda gelişti. Bu arada nasıl geliştiği de tamamen bulunduğunuz yere bağlıydı. Örneğin paleoarkeologlar arpayı, baklagilleri ve buğdayı ilk ekip biçenlerin yaklaşık 10.000 yıl önce Natufian’lar olarak bilinen bir Levant kültürü olduğunu düşünüyor. Natifian’lar, tarımın bilinen en eski kanıtını barındıran bir Orta Doğu bölgesi olan Bereketli Hilal‘de yaşamıştı.
Fakat araştırmacılar, bu karmaşık ve üst üste binen tarihe yeni katmanlar eklemiş durumda. Üç gün önce Proceedings of the National Academy of Sciences bülteninde yayımlanan bir çalışmaya göre uzmanlar, benzer tahıl ekip biçme uygulamalarının 1.500 km kadar uzak bir mesafede aynı zamanlarda gerçekleşiyor olabildiğini ortaya çıkarmışlar.
Arkeologlardan oluşan uluslararası bir araştırma takımı, 2019 yılında Özbekistan’ın güneyindeki Surkandarya Vadisi’nde bir bölge olan Toda Mağarası’nda kazıya başlamışlar. Mağaranın en eski katmanlarının içerisinden kömür, taş aletler ve bitki kalıntıları gibi çeşitli eserler çıkarmışlar. Bulgular en az 9.200 yıllıkken, yapılan ek arkeobotanik araştırmalar ise mağarada yaşayanların yabani arpa, Antep fıstığı ve elma topladığını göstermiş.
Ek olarak yapılan kullanım-aşınma analizi, bu Neolitik topluluğun taş bıçaklar ve orağa benzeyen taş tabakalar kullandıklarını gösteriyor. Bu kesme kalıpları, dünya çapındaki diğer doğrulanmış tarım yöntemleriyle örtüşüyor.
Çin Omurgalı Paleontoloji ve Paleoantropoloji Enstitüsünde çalışan makale eş yazarı Xinying Zhou, “Dönüşümler davranışların ne kadar yaygın olduğunu gösteren bu keşfin, bilim insanlarının yiyecek aramaktan çiftçiliğe geçişe yönelik düşüncelerini değiştirmesi gerekiyor” diyor bir açıklamada.
Araştırmacılar Toda Mağarası’nda yapılan bu keşiflerin, antik avcı-toplayıcı kültüründe tarımın doğuşuyla doğrudan bağlantılı olduğunu ve bu gelişmenin, yüzlerce kilometre uzaktaki Natufian’lar ile neredeyse beraber gerçekleştiğini ileri sürüyor.
Makalenin yazarlarından biri olan ve Max Planck Jeoantropoloji Enstitüsünde çalışan Robert Spengler, “Giderek artan miktardaki araştırmada, evcilleştirmenin insanlarda kasıtlı bir niyet olmadan gerçekleştiği öne sürülüyor” açıklamasında bulunuyor. “Tarıma yol açan bu davranışların insanlarda sürekli şekilde geliştiği bulgusu ise bu görüşü destekliyor.”
Xinying, Spengler ve meslektaşlarının Orta Asya’daki bu geniş bölgede görülen bu ilk geleneklerin kapsamını belirleyebilmesi için daha fazla inceleme yapılması gerekiyor. Bilim insanları ayrıca bu tahılların, yabani arpa tarımının ilk örneklerinden birini sunup sunmadığını da araştırmayı ümit ediyor. Eğer durum böyleyse, söz konusu bölgenin deneysel tarımın bir diğer antik merkezi olduğu akla gelebilir. Bu uygulama ya Bereketli Hilal’den ayrı gerçekleşmiş ya da bölgeye şu an düşünülenden çok daha erken ulaşmış olabilir. Sonuç ne olursa olsun son bulgular, insanlığın bu büyük teknolojik, sosyal ve tarımsal evrim tablosunun daha iyi ele alınmasını sağlayabilir.
Yazar: Andrew Paul/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
