Daha önce üzerinde hiç çalışma yapılmamış bu bölge, ‘erken dönem insan faaliyetinin hayati önemdeki izlerini taşıyor.’
Antik insanların nihayetinde günümüz Avrupa’sına ulaşmaları zaman almış. Ortak kanı, ilk Homo sapiens’lerden bazılarının Orta Doğu’dan geçip Afrika’dan binlerce kilometre uzağa, Balkanlar’a ulaştığı yönünde. Fakat Türkiye’deki bir arkeoloji takımı, Ege kıyılarında Taş Devri’nden kalma yaklaşık 140 eser keşfettikten sonra tarihin yeniden değerlendirilmesi gerektiğini söylüyor. 18 Eylül’de Journal of Island and Coastal Archaeology bülteninde yayımlanan çalışmalarına göre erken dönemdeki insanlar da bir zamanlar Türkiye’yi Avrupa’ya bağlayan ancak artık su altında olan bir karadan geçiş yapmış.
Ege kıyılarında yer alan Ayvalık kasabası, bugün çok sayıda ada ve yarım adadan oluşuyor fakat bölge 2,58 milyon – 11.700 yıl önce, Pleistosen Buz Devri sırasında oldukça farklı görünüyormuş. Bu dönem sırasında deniz seviyeleri 100 metre kadar düşerken, geniş kıyı düzlükleri ortaya çıkmış. Bu iklimsel geçişler, Anadolu’yu Avrupa’ya bağlayanın da içlerinde bulunduğu aralıksız kara kütlelerinin oluşmasına olanak sağlamış.
Çalışmanın yazarlarından Kadriye Özçelik, “Tüm bu dönemlerde Ayvalık’ın bugünkü ada ve yarımadaları, geniş bir karasal çevrede iç bölgeler meydana getirmiş olurdu” diyor bir açıklamada.
Bu tarih öncesi alanın hepsi olmasa da büyük bir kısmı bugün su altında. Özçelik ve meslektaşları, 2022 yılının Haziran ayında mevcut kıyı şeritleri boyunca yer alan 10 çamurlu bölgede iki hafta boyunca yürüyerek inceleme yapmış. Kuzey Ege’nin dinamik çevresi ve jeolojisi pek ideal muhafaza şartları meydana getirmese de; araştırma takımı Yontma Taş Devri’ne ait birden fazla dönemden kalma çok sayıda taş aletin bulgularını keşfetmiş. Bunlar arasında satırlar ve küçük el baltalarının yanısıra yontulmuş ince tabakalı aletler de var; bunlar Neandertallere ve erken dönemdeki Homo sapiens‘lere bağlanan kompleks eşyalar.
“Bu geniş kesme aletleri, Yontma Taş Devri’nin en simgesel eserleri arasında ve bugün bile hemen tanınabiliyor, dolayısıyla çok önemli bulgular” diyor çalışmanın yazarlarından Göknur Karahan.
Karahan bu taşların yerlerini belirlemenin, bölgenin Afrika, Asya ve Avrupa boyunca uzanan geniş bir teknoloji geleneği arasında yer aldığını gösteren “doğrudan kanıt” niteliği taşıdığını ekliyor.
Pleistosen döneme yönelik göç araştırmalarının çoğunda Ege kıyılarından çok uzaktaki bölgelere odaklanılıyor. Fakat bu keşiflerle birlikte Özçelik ve Karahan, araştırmalara Ayvalık gibi bölgelerin de dahil edilmesi yönünde çoktan tutum değiştirilmesi gerektiğini ileri sürüyor.
“Sonuçlar, daha önce hiç Yontma Taş Devri potansiyeli yönünden incelenmemiş olan Ayvalık’ın erken dönem insan faaliyetlerinin hayati izlerini taşıdığını doğruluyor” diyor Karahan.
Araştırmacılar bundan sonra Ayvalık civarında ilave kazı çalışmaları yapılacağını ve stratigrafik projeler, paleoçevresel yeniden yapılandırmalar ile mutlak tarihleme analizinin de çalışmalar arasında olmasını ümit ediyor.
Yazar: Andrew Paul/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
