Dijital hayatınızı özel tutun.
Bilgisayar faaliyetlerinizde casusluk yapan bir yazılım, kötü yazılımların en tehlikeli şekillerinden biridir. Size bir fidye tabeli sunmaz ya da dosyalarınızı sildiğini ilan etmez. Bunun yerine, sisteminizde sessizce gizlenir, bilgisayardaki bütün faaliyetlerinizi izleyip kaydeder.
Casus yazılımlar bilgisayar kameranızdaki görüntüyü ele geçirmekten, klayvede bastığınız tuşları kaydetmeye kadar her şeyi yapabilir. Suçlular nihayetinde yeteri kadar kişisel verinizi toplayarak kimliğinizi çalabilir, hesaplarınızı ele geçirebilir veya dijital hayatınızı başka şekillerde ifşa edebilir. İstenmeyen bir programın makinenize yerleşme olasılığını en aza indirmek için casus yazılımsız yaşam rehberimizi takip edin.
Sisteminizi emniyete alın
İlk olarak bilgisayarınızda sağlam bir güvenlik oluşturmanız gerekiyor. Hem Windows hem de macOS için olan çoğu antivirüs programı tuş kaydedicilere, kamera korsanlarına ve diğer tip casus yazılımlara karşı koruma sağlar; özellikle de bu yazılımları güncel tutmaya dikkat ederseniz.
Peki nasıl seçersiniz? Herkes için “tek beden” bir güvenlik çözümü bulamazsınız. Çoğu ev bilgisayarı için ücretsiz yazılımların uygun seviyede koruma sağlaması lazım ama yazılımın yüksek bir sürümüne para ödemek, güvende kalma olasılığınızı artıracaktır.
Son yıllarda kullandığımız en etkili ve anlaması kolay ücretsiz antivirüs araçlarından dört tanesini seçtik. Hepsi, Avira ve McAfee gibi harika, ücretli yazılımlarla karşılaştırıldığında bile (antivirüs yazılımlarını bağımsız şekilde değerlendiren) AV-Comparatives organizasyonundan yüksek puan almış. Sıradaki seçeneklerin hiçbiri casus yazılımlarla mücadelede özelleşmiş olmasa da hepsi bu tip kötü yazılımlara karşı bir miktar savunma sağlıyor. Bu paketlerden birini yüklediğiniz sürece sisteminizin bulaş riskinizi devasa ölçüde azaltırsınız.
Bizim seçtiklerimiz Windows Defender (Windows’un içinde var), AVG Free (“ultimate” sürümüne aylık abonelik seçeneğiyle beraber Windows ve macOS için ücretsiz), Bitdefender (macOS desteği ve ilk yıl 40 dolar maliyet içeren yüksek bir sürüm seçeneğiyle Windows için ücretsiz) ve Avast (yükseltilebilen abonelikli seçeneğiyle Windows ve macOS için ücretsiz). Bu programların ücretli sürümlerini alırsanız, tehlikeli URL’leri taralamak için zenginleştirilmiş web-link taraması, saldırıları erken davranarak önlemek için daha kapsamlı seçenekler ve güvenli dosya depolama gibi ilave özellikler kazanıyorsunuz.
Ana güvenlik ürününüzün yanında, ikincil bir koruma da yüklemenizi öneriyoruz. Windows için sıradan antivirüs paketinizle birlikte çalışan ve bulaşıcı koda karşı fazladan bir savunma katmanı olarak derin taramalar gerçekleştiren Spybot’un ücretsiz sürümünü beğendik. Bilgisayarınızın casus yazılımdan muzdarip olduğundan ama normal antivirüs aracınızın onu bulmadığından şüpheleniyorsanız, ikincil Windows güvenlik programı Norton Power Eraser ile sisteminizi daha derinden taramayı deneyin. Benzer şekilde, Trend Micro’nun HouseCall yazılım da mevcut güvenlik paketinizin üzerine fazladan bir tarayıcı hizmeti veriyor ve herhangi tipte bir işletim sistemini kapsamasını sağlayacak şekilde web tarayıcınızdan çalışıyor.
Bulaşmalardan kaçının
Güçlü bir antivirüs programınız olsa bile casus yazılıma bilgisayarınızda yer edinme fırsatı vermek istemezsiniz. Meraklı gözleri sisteminizden uzak tutmak istiyorsanız, zararlı kodların makinenize sızabileceği bütün olası yolları gözlemlemeniz gerekiyor.
Maalesef bazı casus yazılımlar, insanlar arkadaşlarının ve aile üyelerinin bilgisayardaki davranışlarını gözetlemeye çalıştığında evden sızabiliyor. Evinizdeki herkesin mükemmel ölçüde güvenilir olduğundan emin olsak da; paylaşılan bir bilgisayarın hâlâ o makineyi kullanan her bir kişi için ayrı kullanıcı hesapları olmalı. Bu hesapları şifreler ile koruyarak meraklı kişileri uzak tutun: Windows’ta bunu Ayarlar > Hesaplar kısmından yaparken; macOs’te Sistem Tercihleri > Kullanıcılar & Gruplar bölümündeki ayarı kontrol edin.
Diğer programlar internette rastgele açılan pencereler ya da zararsız eposta mesajları gibi görünüp kılık değiştirerek gelebilir. Bunlar genelde mükemmel derecede gerçek görünen uygulamaların içerisine gizlenir ya da tanıdığınız bir dosya formatındaki eposta ekleri şeklinde görünürler. Sosyal medyadan ve epostadan gelen bağlantılara karşı dikkatli olun; güvendiğiniz kişilerden geliyor gibi görünseler bile. Kötü birisi hesaplarını ele geçirmiş ya da onları taklit etmiş olabilir. Düzmece linkler casus yazılım içerebilir.
Ek olarak, bilgisayarınıza ne yüklediğinize ve onu nereden indirdiğinize dikkat etmeniz gerekiyor. Yeni bir yazılım denemek istiyorsanız, ilk önce hakkında bilgi topladığınızdan emin olun. Ayrıca programı yüklemeye hazır olduğunuzda, onu programı tasarlayan yazılım firmasının resmi internet sitesinden indirdiğinizden emin olun ya da Mac veya Windows uygulama mağazalarından indirebileceğiniz programları tercih edin. Aynı şey tarayıcı eklentileri için de geçerli. Bu araçlara tarayıcı erişimi vermeniz güvenliğinizi tehlikeye düşürebilir, dolayısıyla eklentileri dikkatlice incelemeniz gerekir. Herhangi bir şey kurmadan önce, diğer kullanıcıların yaptığı incelemeleri kontrol edin ya da profesyonel teknoloji sitelerinden onay alıp almadıklarına bakın.
Tehlike işaretlerini bilin
Sisteminizin savunmasını ne kadar sıkı yaparsanız yapın, kayıtsız kalmamanız gerek. Bulaşmaya karşı az önce bahsettiğimiz tedbirleri almaya ilaveten, casus yazılımın varlığını gösteren bu işaretlere de dikkat edin.
Olumsuz işaretlerden biri de yavaş çalışan bir sistem. Elbette eski bilgisayarlar zamanla kademeli şekilde yavaşlar ama performansta ani bir düşüş olup olmadığını kontrol edin. Ayrıca yüksek sabit disk faaliyeti ve yazılım duraksamalarına da dikkat edin, özellikle bunlar bilgisayarınızda çok program çalışmadığında bile meydana geliyorsa.
Genel olarak, tuhaf ve beklenmedik davranışlara (doğrudan açmadığınız uygulamaların başlaması gibi) şüpheyle yaklaşmanız gerekir. Bilgisayar açıldığında otomatik olarak açılacak programlar ayarladıysanız bu problem olmaz ama bir oturumun ortasındayken gerçekleşiyorsa problemli olabilir. Bir pencere kısa süreliğine görünüp sonra tekrar kayboluyorsa özellikle şüpheli bir durum vardır; bir programın yüklendiğini ve sonra kendini gizlediğini gösterir.
Her casus yazılım ve sistem tertibatı farklıdır, dolayısıyla ne beklemeniz gerektiğine dair kesin bir liste veremeyiz; fakat ne kadar fazla şüpheli durum fark ediyorsanız, bilgisayarınıza kötü amaçlı yazılım bulaşmış olma ihtimali o kadar fazladır. Diğer tuhaf eylemler arasında ise arka planda bilinmeyen bir şeyin çalıştığını gösteren bir işaret olabilecek açıklanamayan fare hareketleri veya metin girişleri; işletim sisteminin ayarlarında meydana gelen değişiklikler; ve daha önce fark etmediğiniz uygulama kısayollarının ortaya çıkması vardır.
Casus yazılımlar görünmeden çalışmak ister ama bellek ve CPU kullanır. Bu sebeple bilgisayarınızda hangi program ve işlemlerin çalıştığını kontrol edin. Windows bir makinede, görev çubuğuna sağ tıklayarak başlatabileceğiniz Görev Yöneticisi’ni kullanın. Ardından İşlemler sekmesine geçerek o an kullanılan bütün uygulama ve işlemleri görün. MacOS’ta ise Spotışığı’nı açarak bulabileceğiniz (Cmd+Boşluk klavye kısayoluna basın) Aktivite Monitörü şeklinde adlandırılan benzer bir araçtan faydalanın. CPU sekmesinde o an çalışan program ve işlemlerin bir listesinin yanında bunların sistem kaynaklarının ne kadarını kullandığını da göreceksiniz.
Görev Yöneticisi veya Aktivite Monitörü’nde neyi bulmanız lazım? Rahatsızlık veren kötü araçlar genelde mümkün olduğu kadar masum görünen isimlere sahiptir. Dolayısıyla casus yazılımı işaret eden kesin bir terim listesi veremeyiz. Bunun yerine tanımadığınız veya açtığınızı hatırlamadığınız uygulama ve işlemlere dikkat edin, ardından isimlerini hızlıca internette arayıp gerçek olup olmadıklarına bakın.
İyi haber şu ki casus yazılımlar gün geçtikçe akıllanıp karmaşıklaşsa da; tarayıcılar ve işletim sistemleri de daha fazla güvenlik aracı barındırıyor. Yine de sisteminizi, programlarını ve güvenlik araçlarını her zaman son yamalarla güncel tutmanız lazım.
Yazar: David Nield/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
