Akıl Almaz “Kuantum Darwinizm” Kuramı, Deneysel Testleri Geçti

0

KRISTIN HOUSER

Fiziksel dünyamız söz konusu olduğunda, büyük nesneler ile küçük nesneler farklı nitelikler sergiliyor.

Bir kum tanesinden bir galaksiye kadar her türlü “büyük” nesne, bir kurallar sınıfını (klasik fizik) takip ederken; atomlar ve atomaltı parçacıklar gibi küçük nesneler ise tamamen farklı bir sınıfını takip ediyor. Bahsi geçen keşif, 1900’lü yıllarda kuantum fiziğinin doğmasına yol açmıştı.

Bilim insanları, bu iki farklı fiziği bir araya getirmenin yolunu onlarca yıldır arıyordu. Şimdiyse, ilk olarak Polonyalı kuramsal fizikçi Wojcieç Zurek’in 2003 yılında ortaya attığı bir kuram; muhtemel bir aydınlanma kaynağı şeklinde öne çıkıyor. Bu kuramın ismiyse kuantum Darwinizmi.

Kuantum dünyasının en tuhaf taraflarından biri de süperpozisyon; yani bir kuantum sisteminin, tek seferde birden fazla durumda var olma kabiliyeti. Görünüşte bu sistem, biz onu gözlemlediğimiz anda iki durumdan birine geçiyor (kuantum dünyasından klasik dünyaya hareket ediyor).

Bu sürece, uyumun kaybolması deniyor ve kuantum Darwinizmi de bu durumu açıklamaya yönelik bir girişim olma özelliği taşıyor.

Kuantum Darwinizmi, söz konusu kuantum sistemini bu iki durumdan birine geçmeye zorlayan şeyin bizim yaptığımız gözlem olmadığını; bunun yerine, bu sistemin çevreyle olan etkileşiminin, uyumun kaybolmasına sebep olduğunu öne sürüyor. Kuramın taraftarları, bu durumun büyük nesneleri kuantum ölçeğinde niçin görmediğimizi açıklayabileceğini söylüyor; çünkü bu nesneler, sürekli çevresel etmenlere maruz kalıyor.

Çevrenin bu etkiye nasıl yol açtığına gelirsek; Zurek’in kuramına göre, kuantum sistemlerinin “gösterge durumları” varmış. Bunlar; bir parçacığın konumu veya hızı gibi özel ve ölçülebilir niteliklermiş.

Bir parçacık kendi çevresiyle etkileşime girdiğinde, bu niteliklerin bütün süperpozisyonları (alternatif konum veya hızlar) arasındaki uyum kayboluyor ve geriye sadece gösterge durumu kalıyormuş. Bunu pek çok insan gözlemleyebiliyormuş çünkü parçacık, kendi kopyalarının “izini” çevreye bırakıyormuş.

Darwinizm kavramı ise burada devreye giriyor: Yalnızca “en uygun” olan durum (kendi özgün ortamına en uygun olan), bu uyum kaybı sürecinde hayatta kalıyormuş.

Zurek, 2008 yılında Temel Sorular Enstitüsü’ne şöyle söylemiş: “Kuantum Darwinizminin ana fikri, neredeyse hiçbir şey üzerinde doğrudan ölçüm yapamıyor olmamız. Çevre, evrenimiz hakkındaki bilgilerin birçok kopyasının dağınık halde yer aldığı büyük bir reklam panosuna benziyor.”

Quanta Magazine dergisinde yer alan yeni bir makaleye göre üç ayrı araştırma grubu, kuantum Darwinizmini test etmek için bir kuantum sisteminin kendi kopyalarını çevresine bıraktığına yönelik işaretler aramış; şimdiye kadar ise, kuramın doğru çıktığı görünüyor.

“Bütün bu çalışmalarda, beklenen şeyler görülüyor; en azından takriben” diyor Zurek. Yani, büyük şeylerin fiziğiyle çok küçük şeylerin fiziğini uzlaştırma yolunda ilerliyor olabiliriz.

 

 

 

 

Futurism

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz