Yanlış proteinleri arıyor olabiliriz.
Araştırmacılar, Alzheimer ile tau adı verilen ve gelecekte hastalığı tedavi etmeye yardımcı olabilecek bir protein arasında yeni bir bağlantı belirledi.
Araştırma, Alzheimer tehlikesini 12 kata kadar artıran ve ApoE4 adı verilen gende bulunan bir çeşitlilik üzerinde yoğunlaşıyor; ancak bilim insanları, bunun tehlikeyi nasıl artırdığı konusunda hâlâ tam olarak emin değil.
Önceki çalışmalar, Alzheimer’a sebep olma konusundaki başlıca şüphelilerden ApoE4 gen çeşidi ile yüksek seviyelerdeki amiloid beta proteinine odaklanmıştı. Fakat yeni çalışmanın ardındaki bilim insanları, ApoE4’ün tau proteinini etkileme şeklinin, hastalığın gelişme şeklini anlamada aynı miktarda önemli olabileceğini söylüyor.
St. Louis’deki Washington Üniversitesi Tıp Okulu’ndan baş araştırmacı David Holtzman, “tau biriktiği zaman, beyin bozuluyor” diyor.
“Bizim bulduğumuz şey, orada ApoE bulunduğu zaman, tau’nun zehirli işlevini artırması. Yani eğer ApoE seviyelerini azaltabilirsek, hastalık sürecini durdurabiliriz.”
ApoE (veya Apolipoprotein E), kolesterolün vücutta gezmesine yardımcı oluyor. Nadir vakalarda insanlar ApoE geni olmadan doğabiliyorlar ve bu durum çok yüksek kolesterol seviyeleri ile bununla ilişkili sağlık sorunlarına yol açabiliyor.
Araştırmacılar, ApoE’nin Alzheimer ve diğer beyin hastalıklarına nasıl bağlanabileceğine daha detaylı şekilde bakmak amacıyla, ApoE geni çeşitleri (ApoE2, ApoE3 ve ApoE4) verilmiş fareler üzerinde çalıştılar. Bazı farelerde hiç gen yoktu.
Bu genlerin ürettiği ApoE proteinleri (özellikle ApoE4 çeşidi) mevcut olmadığı zaman, birbirine dolanmış tau proteini kümeleri beyin hücrelerine çok daha az zarar veriyordu, bu yüzden ApoE’nin etkisini azaltmak, gelecekteki tedavi araştırmaları için umut vadeden bir yaklaşım olabilir.
ApoE4 proteini, vücudun tau’ya verdiği bağışıklık sistemi tepkisini artıran diğer genleri açmaktan ve bu durumda fazladan hasara sebep olmaktan sorumlu gibi görünüyor.
Araştırmacılar yaptıkları ileri testlerde, insan tau’su içeren nöronların yanısıra ApoE4 sahibi farelerin beyinlerinden alınan bağışıklık hücrelerini yetiştirdiler: bağışıklık hücreleri, nöronlara karşı savaşı sürdürüyor gibi görünen bir yangısal yanıt başlattılar.
“ApoE4, diğer çeşitlerden daha fazla zarar veriyor gibi görünüyor çünkü çok daha yüksek bir yangısal tepkiyi kışkırtıyor. Muhtemelen bu, hasara neden olan yangı” diyor Holtzman.
“Fakat tüm ApoE türleri (ApoE2 bile), tau kümelendiği ve biriktiği zaman bir dereceye kadar zararlı. Bu durumda en iyi şey, beyinde hiç ApoE olmaması gibi görünüyor.”
Araştırmacılar takip çalışmalarında, Alzheimer’dan başka tauopatilerden (tau protein düğümlerinin birikmesiyle ilişkilendirilen hastalıklar sınıfı) ölen 79 insanın otopsilerine baktılar.
ApoE4 gen çeşidine sahip insanların, bu çeşidi bulundurmayan insanlara göre ölüm zamanında daha fazla beyin hasarına sahip olduklarını buldular.
Kısacası, beyindeki ApoE seviyelerini azaltmak, tau düğümleri veya amiloid beta plakları oluşmaya başladıktan sonra bile, nörodejenerasyon sürecini yavaşlatabilir veya durdurabilir ve bu durum, bu zorlu hastalıkların hakkından gelmede heyecan verici bir gelişme.
Beyindeki hem amiloid beta hem de tau proteini kümelenmeleriyle mücadele etme girişimleri yapılmasına rağmen henüz hiç kimse, diğer iki proteinin zararını etkili ve eş zamanlı şekilde sınırlayabilecek olan ApoE’yi hedef almayı denemedi.
Holtzman şöyle diyor: “Bulgularımızın diğerleri tarafından tekrarlandığını varsayarsak, hastalığın erken dönemlerinde olan insanların beyinlerindeki ApoE’yi azaltmanın, ileri nörodejenerasyonu önleyebileceğini düşünüyorum.”
Araştırma Nature bülteninde yayınlandı.
Fotoğrafta ApoE4 geni olan (solda) ve olmayan (sağda) farelerin beyinleri görülüyor.
ScienceAlert
