Günümüzden 23 milyon yıl önce, Antarktika buzul kütleleri bugün olduğundan daha büyük bir alana sahipken bugünkünün yarısına kadar küçüldü. Model bilgisayar programları bunun sebebini karbondioksit oranının artışıyla ilişkilendirse de kanıtlar yetersizdi. Bugüne kadar. Yeni Zelanda’da bir göl yatağından alınan fosilleşmiş yapraklar gösteriyor ki, buzullar bozulmaya başladığından beri ilk defa görece kısa bir zamanda bu kadar büyük bir karbondioksit artışı yaşandı. Earth and Planetary Science Letters dergisinde yayımlanan bulgular, insan kaynaklı görülmemiş karbondioksit artışı su götürmez bir gerçek iken buzul boyutlarının istikrarı ile ilgili yeni sorular akla getiriyor.
Columbia Üniversitesi Lamont-Doherty Dünya Gözlemevi’nde araştırmacı bilim adamı ve çalışma baş yazarı Tammo Reichgelt konu ile ilgili olarak ”Buzullar erimeye başladığında onları geri getirmenin ne kadar zor olduğunu gözlemliyoruz.” şeklinde bir açıklama yaptı. ”Bazı modellemelere göre şu anki karbondioksit oranları, Antarktika buzul kütlelerinin çok kritik bir noktada olduğunu gösteriyor ve bu kütleler çok büyük bir hızla ölçü kaybediyor. Geçmişte de bu şekilde yüksek karbondioksit oranlarının erimeyi tetiklediğini görüyoruz.”
Bilim insanları Oligosen ve Miyosen dönemleri arasındaki 100.000 yıllık bir süreci inceledi. Antarktika buzul kütleleri bu sürecin başında günümüze oranla %125 daha büyüktü. Sürecin sonunda ise bugünkü ölçüsünün yarısı kadar kaldı.
Çalışmanın sonuçlarına göre, karbondioksit seviyesi erimelerin hemen öncesinde büyük bir artış göstermiş. 20.000 yıllık bir süreçte başlangıçta 500 ppm olan atmosferik karbondioksit miktarı 750-1550 ppm aralığına kadar yükselmiş. Daha sonra karbondioksit miktarı 425 ppm’e gerilese de erime devam etmiş.
Reichgelt’e göre bu çalışmanın sonuçları, nispeten kısa zamanda karbondioksit seviyesinde bu denli büyük dalgalanmalara dair bulunan ilk kanıt olma özelliğini taşıyor. Karbondioksit artışını bugünle kıyaslamak istersek, şu sıralar atmosferik karbondioksit miktarı 400 ppm ve yükselmeye devam ediyor.
Reichgelt’e göre 23 milyon yıl önceki hızlı karbondioksit artışının sebebi hala belirsiz. Bir ihtimale göre buzul dönemleri Dünya’nın periyodik yörünge değişimleriyle çakışmış olabilir. Bir diğer teori ise Güney Okyanusu’ndaki organik materyallerin oksijenle tepkimeye girerek büyük bir hızla karbondioksit yaydığını düşündürtüyor.
Fosilleşmiş Yapraklarda Yakalanan Kanıt
Bilim insanları Yeni Zelanda’nın Güney Adası’ndaki bir gölün altındaki dip tortusunu inceleyerek geçmişe baktılar. Buradaki koşullar o zamanlar zamanın iklimine dair kanıtları saklamak için idealdi. Foulden Maar, çok çeşitli türlere sahip bir yağmur ormanıyla çevrili, nemli, yarı tropik bir alandı. Göl de derindi ve dibi ormandan göle düşen yaprakların korunmasına yardımcı olan düşük oksijen oranlarına sahipti.
Artık fosilleşmiş olan yapraklarda, bilim insanları yaprakların stoma büyüklüğü, şekli ve sayısını görebiliyor. (Stomalar yaprakların karbondioksit ve oksijen alışverişi yaptıkları organları.) Yaprakların karbon izotop bileşimleri ve stoma verileri, 23 milyon yıl öncesine ait atmosferik karbondioksit tahminlerini doğruladı.
Lamont yardımcı profesörü ve iklimbilimci ve aynı zamanda araştırmanın yardımcı yazarı William D’Andrea’ya göre, göl etrafındaki ormanın bir parçası olarak yaşamış yapraklar, karbondioksit artışı sonucunda stoma sayılarını azaltma eğilimi göstermişler.
Antarktika Buzul Kütlelerinin Dengesizliği
Son çalışmalardan bazılarına göre, Antarktika’daki buzullar karbondioksit değişimlerine eskisine nazaran daha hassas. Antarktika Ross Denizi’nde bir tortu çekirdeği ve buz kütlesi modellemeleri üzerinde çalışan uluslararası bir bilim insanları grubu, Antarktika’nın ilk ve orta Miyosen zamanlarında da karbondioksit değişimine karşı çok hassas olduğunu ve karbondioksit seviyesi 500 ppm’i geçtiği anda buzulların küçülmeye başladığını tespit etti.
Yeni çalışmaya dahil edilmeyen Cincinnati Üniversitesi paleoiklimcisi Aaron Diefendorf’a göre; bu çalışmadan önce, buzullaşma için kritik bir zaman dilimi olan Miyosen Mi-1 buzullaşmasının sonlarına denk gelen atmosferik karbondioksit artışının varlığı net değildi. Diefendorf, bu çalışmanın bilim insanlarına Mi-1 buzullaşması üzerinde çalışmak için yeni bilgiler sağladığını ve geçmişteki diğer olaylar ve buzullaşma süreçleri için bir iskelet oluşturduğunu ifade etti.
Çeviren: Türkay Korhan Kocabaş
