Bazıları ise doğrudan güneşe bakmak için.
Bir köpeğin kafasını araba penceresinden uzattığı veya bir atın zıplayıp havada süzüldüğü zamanlar gibi hayvanların etraflarındaki dünyayı nasıl gördüğünü merak etmek yaygın bir durum. Peki kovanlarından kilometrelerce öteye yolculuk edebilen arı gibi böcekler? Nereye gittiklerini nasıl biliyor ve sonra eve nasıl dönüyorlar?
Görünüşe göre arıların sadece iki gözü yok; binlerce var.
Popular Science‘a konuşan Konstantz Üniversitesi Biyoloji Bölümü yüksek lisans öğrencisi George Kolyfetis, “Arıların gözleri insan gözlerinden çok farklı” diyor. “Ommatid adı verilen binlerce küçük ve basit gözden oluşuyorlar ve bu yüzden komleks veya bileşik göz ismini taşıyorlar.”
Geçtiğimiz gün Biology Letters bülteninde yayımlanan bir çalışmada Kolyfetis ve meslektaşları, balarıları ve yaban arılarındaki ommatidleri incelemiş. Bu arıların dorsal ommatidleri gözlerinin tepesinde yer alıyor ve hep gökyüzüne bakıyor. Gökyüzündeki ışığın kutuplaşmalarında insanların göremediği farklılıkları algılıyorlar. Kolyfetis, arılar ve diğer böceklerin gökyüzündeki bu kalıpları kullanarak etkili şekilde gezindikleri söylüyor.
İlginç bir şekilde, bu dorsal ommatidlerin ışık tespit eden hücreleri diğer ommatidler kadar hassas değil ve dolayısıyla arıları gökyüzünün kör edici güneş ışığından koruyorlar. Fakat aynı zamanda detayları da örtüyorlar. Basit şekilde ifade etmek gerekirse, geniş ölçekli kutuplaşma kalıplarını algılamada özelleşmişler.
[İlgili: Diğer canlılar dünyayı nasıl görüyor? İşte böyle…]
Kolyfetis’in açıkladığı üzere araştırma takımı, “göğe bakan bu ommatidlerin bazılarının birbirine belli şekilde bağlı olduğunu ve böylelikle bir ommatid görsel bir işarete yanıt verdiğinde, bu bilginin diğerlerine de gittiğini” keşfetmiş. “Bilginin birden fazla ommatidde ‘özetlenmesiyle’, arının (örneğin bulutlar sebebiyle) oluşan karışıklıkları düzeltebildiğini ve gökyüzündeki ışığın bu kutuplaşma kalıbının daha doğru bir suretine ulaştığını ileri sürüyoruz.”
Diğer bir ifadeyle bu bağlantı, arılara gökyüzünün kutuplaşmış ışığının daha düşük detaylı ama daha doğru bir görüntüsünü veriyor.
Arıların görme kabiliyetinin nasıl işlediğinin anlaşılması, dronlara ve kendi kendine giden arabalara da uygulanabilir. Hatta gelecekte insan yapımı arı gözleriyle otonom gezinme sistemleri bile desteklenebilir. Araştırmacılara göre bazı bilim insanları, “arıların görsel sistemlerinin özelliklerini taklit edip en uygun hale getirerek mevcut teknolojileri aktif biçimde iyileştirmeye çalışıyor.”
Kolyfetis’e göre böcek gözlerini incelemek, doğadan ilham alan teknoloji potansiyelini (bir kez daha) vurgulamanın yanında böceklerin “şimdiye kadar yaşamış en bol ve en başarılı hayvan grubu” olduğu görüşüne de ışık tuttuğunu belirtiyor.
Yazar: Margherita Bassi/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
