Günümüzde Ay, Dünya’da gözlemlenebildiği gibi dahili bir manyetik alan içermiyor. Fakat Ay’ın yüzeyinde, boyutları birkaç yüz kilometreye kadar çıkan ve çok kuvvetli manyetik bir alanın hüküm sürdüğü bazı bölgeler bulunuyor. Bunlar, Apollo görevleriyle elde edilen kayalar üzerinde yapılan ölçümlerle gösterilmiş. O zamandan beri yapılan araştırmalarda, bu manyetik bölgelerin kökeni üzerine kafa yorulmuş. Bir kurama göre bunlar bir şekilde, çekirdekteki antik bir manyetik alanın kalıntıları. Belki de Dünya’da bugün halen gözlenebilen şeyin benzerleri. Dünya’da çekirdek erimiş ve katı demirden meydana geliyor. Çekirdeğin dönmesi ise Dünya’nın manyetik alanını oluşturuyor. Ay’ın iç kısmındaki alanın bir noktada neden tükendiği halen araştırılıyor.
Ay’daki bölgesel manyetik noktalar hakkında uzun süredir tartışılan bir diğer kuram ise; bunların, Ay’ın yüzeyine çarpan dev cisimlerin yol açtığı manyetikleşme sürecinin sonucunda oluştuklarını öne sürüyor. Şimdiyse Science Advances bülteninde yayımlanan yeni bir çalışma, Ay’da önceden bir iç çekirdek dinamosu olması gerektiğini gösteriyor. Araştırmacılar bu kanıya varırken, karmaşık bilgisayar canlandırmalarının yardımıyla ikinci kuramı çürütmüşler. Araştırma MIT, GFZ-Potsdam, UCLA, Potsdam Üniversitesi, Michigan Üniversitesi ve Australya’daki Curtin Üniversitesi arasında gerçekleştirilen uluslararası çapta büyük bir işbirliğinin sonucu.
İkinci tezi destekleyen şeyler arasında, Ay’ın diğer yüzündeki büyük ve güçlü manyetik bölgelerin, Ay’daki büyük kraterlerin tam zıttında bulunması da var. Bunların kökenlerinin de şu şekilde olduğu varsayılıyor: Ay’ı (Dünya’dan farklı olarak) meteoritlerden ve asteroitlerden koruyacak bir atmosfer yok. Böylesi devasa cisimler, Ay’a tam güçle çarpabilir ve yüzeydeki maddeleri un ufak edip iyonlaştırabilir. Bu şekilde oluşan ve plazma şeklinde de bilinen yüklü bir parçacık bulutu, Ay etrafında akıp gidiyor ve uzayda var olan manyetik güneş rüzgarını sıkıştırıp, manyetik alanı güçlendiriyor. Güneş rüzgarları da Ay’da manyetik bir alana sebebiyet veriyor. Yüzeydeki çarpışmanın karşı tarafında, tüm bu alanlar genişliyor ve kabuk kayalarında gözlenen manyetizmayı oluşturuyorlar.
Ancak araştırmacılar yaptıkları bilgisayar canlandırmalarında, bu tür etkilerin Ay’da gözlenen manyetik alanı açıklamaya yetmediğini ve gereken açıklamadan bin kat daha zayıf bir alan oluşturduğunu keşfetmişler.
GFZ Yerbilimleri Araştırma Merkezi. Ç: O.
