Star Wars: The Force Awakens uzaklardaki bir galakside top şekilli yepyeni bir robot olan BB-8’i tanıttı. Ne rastlantıdır ki Dünya’da da araştırmacılar kızıl gezegende yuvarlanmak üzere, top şeklini alabilen bir Mars keşif aracı önerisinde bulundular. Bilim insanları bulgularını Acta Astronautica dergisinin Mart-Nisan sayısında yayımlayacak.
“Birkaç yıldır küre biçimli keşif araçları üzerinde çalışıyoruz, o yüzden Star Wars’ta bu tarz bir robot görmek çok hoşumuza gitti,” diyor projenin yöneticisi ve Kuzey Carolina Eyalet Üniversitesi’nde uzay – havacılık mühendisi olan Andre Mazzoleni. “Bizim laboratuvarda Star Wars hayranı olmayan tek kişi bulamazsınız.” Şu anda Mars’taki keşif araçlarının tümü de tekerlekli robotlar. Bunlar düz veya az engebeli arazide yol alabilseler de, devrilme riski olduğundan çok engebeli ve yokuşlu ortamlar için tasarlanmamış durumdalar. Ancak bilimsel bakımdan en ilginç görevler, keşif araçlarının Mars’ın en engebeli yüzeylerinde, yani platolarda, kraterlerde ve volkanlarda dolaşmasını, kızıl gezegenin zaman içinde nasıl evrimleştiğine ışık tutmasını gerektiriyor. Mars’ın zorlu yüzey koşullarıyla daha iyi başa çıkabilmek için, Mazzoleni ve kendisinin eski doktora öğrencisi Lionel Edwin, TRREx adını verdikleri (dönüşen, yürüyen, yuvarlanan kâşif) yeni bir konsept geliştirmişler. Bu altı tekerlekli makine normal yüzeylerde tekerlekleriyle yol alırken dik yokuşlardan aşağı inmesi gerektiğinde, tehdit edildiğinde tortop olan armadillolar gibi şekil değiştiriyor ve yuvarlanıyor.
TRREx’in tekerlekleri toplamda sekiz adet bacağa monte edilmiş. Araç kendini topa dönüştürdüğünde, bacaklarından istediği birini açarak kütle merkezini değiştiriyor ve istediği yöne yuvarlanıyor. TRREx ile BB-8 birbirlerine benzeseler de aslında hareket yöntemleri birbirinden çok farklı. TRREx uzuvlarını uzatıp yuvarlanarak hareket ediyor. BB-8’de ise kabuğun içinde, tıpkı bir top içinde koşan hamster misali dönen toplar var. “TRREx’in birincil esin kaynağı kumlu tepelerin üstünde sıradan bir çöl örümceği gibi koşan, ama tehlike sezdiği anda bacaklarını bir araya toplayarak küre biçimini alan ve tepelerden aşağı yuvarlanarak kaçan ‘altın küre örümceği,’ “ diyor Mazzoleni.
TRREx’in 90-120 cm çaplı, 30-60 kg ağırlıkta bir küre olarak alındığı bilgisayar simülasyonlarında araştırmacılar keşif aracını engellerden kaçınması için sağa sola hareket ettirebildiklerini, düz kayaların ya da kumun üstünde yürütebildiklerini, yokuş aşağı indirebildiklerini ya da dokuz derece eğimli yokuşlardan yukarı tırmandırabildiklerini gördüler. Daha dik yokuşları tırmanmak içinse geleneksel tekerlekli keşif aracı moduna dönmek gerekiyor.
“BB-8’in azıcık dik bir yokuşu çıkacağından bile şüpheliyim, fakat TRREx tekerlekli moddayken yokuşlardan yukarı göz açıp kapayana kadar çıkıyor,” diyor Mazzoleni.
Geçmişte de Mars için küresel keşif araçları, örneğin hafif ama 6 metre çaplı makineler öneren araştırmacılar oldu. Rüzgârda çalı topağı gibi yuvarlanan bu araçlar büyük mesafeler kat edebilse de, TRREx’in aksine bunlar rüzgâr nereye eserse oraya gidiyor. “TRREx ile yuvarlanan çalı modeli keşif araçları rakip değiller; sadece farklı misyonlar için tasarlanmışlar,” diyor Mazzoleni. “Yuvarlanan çalı keşif araçları geniş alanları keşfetmek için. TRREx keşif araçlarıysa normal araçlarla ulaşılması zor olan belli hedeflere gidecek.”
Mazzoleni’nin söylediklerine göre, araştırmacılar şimdi alüminyum kullanarak TRREx’in 120 cm çaplı ve 80 kg ağırlıktaki bir prototipini üretiyor ve bu baharda tamamlamayı umuyorlar. Prototipin testleri uzaktan kumandalı keşif aracının engel parkurunda denenmesini de içeriyor. Ardından bilim insanları, robotun kendi kendine düşünüp görebilmesi için kameralar yerleştirmeyi planlıyor. Araştırmacılar TRREx’in yüksek rakımdan başlayıp keşif aracının hep aşağılara inmesini gerektiren görevlere daha uygun olduğunu düşünüyorlar. Böylece top şeklinde aşağı yuvarlanabilecek ve yakıt tasarrufu yapabilecek. Mazzoleni, TRREx’in Mars dışında da “herhangi bir kayalık gök cismini, örneğin Ay’ı keşfetmede ya da Dünya’daki zorlu arazi şartlarında, mesela arama kurtarma görevlerinde” kullanılabileceğini söylüyor.
