Bilim insanları, yaklaşık 215 milyon yıl önce, üç ila sekiz kilometre arası değişen boyutlarda bir asteroidin dünyanın atmosferinden kavrularak geçip süper kıta Pangea’nın kuzey bölgesine çarptığını düşünüyorlar.
Çarpışmadan geriye kalan kusursuz dairesel bir forma sahip krater günümüzde Kanada’nın Quebec eyaletinin seyrek nüfuslu Manicouagan bölgesinde bulunuyor. Kabaca New York’un on katı büyüklüğe sahip olan bu krater, dünyada net şekilde görülebilen en büyük krater ünvanına sahip.
Bilim insanları uzun süredir “Manicouagan olayı” olarak adlandırılan olayın hayata olan olası etkilerini çözmeye çalışıyorlar. Bir noktada bu olayın dinazorların global hakimiyetine sebep olan Jura-Triasik soy tükenmesine yol açtığı düşünülüyordu, ama Manicouagan olayının 12 milyon yıl daha önce gerçekleştiğinin anlaşılması bu ihtimali ortadan kaldırmış gözüküyor.
Scientific Reports’ta yeni yayımlanan bir makale ise Manicouagan çarpışmasının kendine ait bir kitlesel soy tükenmesine yol açtığı ve Jura-Triasik soy tükenmesine katkıda bulunarak sonuçta dino-hakimiyete neden olduğunu öne sürüyor.
Mevcut bilgiler ışığında, üç çeşit deniz canlısı (mikroskopik radyolarialar, yılan balığımsı konodontlar ve amonoit adı verilen yumuşakçalar) üç büyük soy tükenmesi aşamalarından geçerek Jura-Triasik döneme kadar gelebilmişler. Daha sonraki soy tükenmeleri okyanuslarda meydana gelen oksijen yetersizlikleri ve volkanik püskürmelerle bağlanmış olsa da, oran olarak global ölçekte ve en büyük olan ilk soy tükenimi gizemini hala korumakta.
Bu konuyu çözmeye yönelik olarak; Japon araştırmacılardan oluşan bir ekip bir zamanlar Pangea’yı çevreleyen eski süper okyanus Panthalassa’nın deniz kiltaşı deniz tabanında gömülü olan fosilleri inceleyip Manicouagan çarpmasının gerçekleştiği dönemde pek çok ufak radyolarianın ortadan kaybolduğunu fark ettiler. Okyanus ekosisteminin çökmesini, araştırmacıların hipotezine göre, kondonotlar ve amonoitlerin kitlesel olarak soylarının tükenmesine neden olmuş olabilir.
Jura-Triasik soy tükenişi deniz canlılarının yüzde 34’ünü yok etmiş, karada da pek çok sürüngen, amfibikler ve diğer canlılar yok olmuş, dinozorların bu ekolojik boşluklardan faydalanması Jura döneminde ön plana çıkmalarını kolaylaştırmış.
Bilim insanlarına göre, yapılan çalışmalar Manicouagan olayı gibi asteroid çarpmalarının okyanus ekosistemlerine derin etkileri olabiliyor ve asteroid-dinozor ilişkisi göz önüne alınırsa konu klasik bir ebeveyn uyarısıyla özetlenebilir; “Seni bu dünyaya ben getirdim, geri de alabilirim”.
Eren Okar
