Gülmek, “Seni gerçekten değil şakacıktan ısırıyorum” demek.
Gülebilen canlıları düşündüğümüzde, aklımıza muhtemelen insanlar ve sırtlanlar gelir. Fakat geçenlerde derin bir literatür araştırması yapan bilim insanları, en az 65 farklı hayvan türünün insanlardaki kıkırdamaya benzer sesler çıkarabildiğini bulmuşlar. Sırtlanlar ise bunlardan biri değil.
İnsan ve bilişsel bilimcilerin yeni makalesine göre insanlardaki gülme, önemli ve karmaşık bir sosyal etkileşim şekli olan oyun davranışını gösteriyor. Fakat oyun yapan tek hayvan insanlar değil. Bu yüzden araştırmacılar mevcut verileri inceleyerek, hangi hayvanların “oyun sesleri” çıkardığını ve bu seslerin oyuna özgü olup olmadığını görmek istemiş.
Kıs kıs güldüğü tespit edilen bu 65 hayvan arasında, şempanze veya bonobo maymunları gibi yakın akrabalarımızdan yavaş lorisler, deniz aslanları veya katil balinalar gibi daha şaşırtıcı memelilere kadar çeşitli türler bulunuyor. Fakat memeli olmayan türler de listeye girmiş; özellikle de üç kuş (kea papağanı, muhabbet kuşu ve Avustralya saksağanı). Diğer yandan sırtlanlar elemeyi geçememiş çünkü çıkardıkları kıkırtılar oyun için değilmiş. 65 türden 28’i oyuna özgü sesler çıkarsa da, kıkırdayan canlıların büyük çoğunluğunda oyuna özgü sesler olup olmadığı hâlâ belli değil. Bulgular Nisan ayında Bioacoustics bülteninde yayımlandı.
Altmış beş yüksek bir sayı gibi gelebilir fakat çok daha fazla türün gülme benzeri sesler çıkarması muhtemel. Los Angeles California Üniversitesinde (UCLA) insan bilim yüksek lisans öğrencisi ve makalenin eş yazarı olan Sasha Winkler, Ars Technica sitesine “Birçok hayvan oyun sesi çıkarıyor olabilir fakat bu sesleri duymuyor olabiliriz” diyor. Bilim insanları tüm hayvanlardaki oyun seslerini kapsamlı şekilde belgeleyene kadar, hangi canlıların gülebilip gülemediğini bilemeyeceğiz.
Oyun, karmaşık ve önemli bir davranış. “Oyun sırasında çıkarılan sesler, bu etkileşim sırasında ‘Seni gerçekten ısırmayacağım ve bu yalancı bir ısırık olacak’ demeye yardımcı oluyor” diyor Winkler. “Etkileşimin gerçek bir saldırıya tırmanmamasına yardımcı oluyor.” Gülmek, tıpkı insan etkileşimlerinde olduğu gibi yatıştırıcı bir davranış; yaralanmaya yol açabilecek yanlış anlaşılmalardan kaçınmayı sağlayan bir yol halini alıyor.
Fakat oyun, türler genelinde aynı görünmüyor ve oyun sırasında çıkarılan seslerin amaç ve sebebi de değişiklik gösterebiliyor. Örneğin biz insanlarda gülmek, keyifli bir ruh halini aktarabiliyor veya gerilimi dağıtmayı sağlayabiliyor. Gıdıklanmaktan bir gösteri sahnesine kadar her şey gülmeye sebep olabiliyor; üstelik, bu gülüşlerin aynı olmasına da gerek yok. Hayvanlardaki oyun seslerinin belirlenmesi, araştırmacıların hayvanların sosyal davranışlarını incelemesini sağlayacağı için faydalı olabilir.
Hayvanlarda gülmeyi belirlemek zor olabilir fakat araştırmacılar akustik teknolojisi geliştikçe, söz konusu sesleri yakalamak bakımından daha fazla fırsatın doğacağını belirtiyor. Belki de hayvanlar aleminde düşündüğümüzden çok daha fazla şakacı vardır.
Yazar: Hannah Seo/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
