Asteroitteki toz ve kayalar, Dünya’daki yaşamın başlangıcına ilişkin sırlar barındırıyor olabilir. 4 yıl önce uzaya fırlatılan NASA uzay aracı OSIRIS-REx (Köken, Tayf Yorumlama, Kaynak Belirleme, Güvenli Regolit Kâşifi) asteroitten en az bir taş ve 60 gramlık toz toplayacak.
NASA, dört yıl önce OSIRIS-REx isimli uzay aracını fırlatmıştı. İki yıl önce ise uzay aracı, Dünya’nın yakınında yer alan ve karbon bakımından zengin olan asteroit Bennu‘ya nihayet ulaşmıştı. Bugün OSIRIS-REx (Köken, Tayf Yorumlama, Kaynak Belirleme, Emniyetli Regolit Kâşifi), esas görevini tamamlayacak ve asteroitten en az bir taş ve 60 gramlık da toz toplayacak. Bunlar, türünde şimdiye kadar toplanan en büyük örnekler.
ASTREOİTİ NEYE GÖRE SEÇTİLER
NASA’da çalışan mühendisler için görev hiç de kolay olmamış. Mühendisler, Güneş Sistemi’ndeki 500.000 muhtemel asteroit arasında Dünya’ya olan yakınlığı, nispeten yavaş dönmesi, karbon yönünden zengin kimyasal bileşimi ve yaklaşık 500 metrelik büyük çapı sebebiyle Bennu‘yu seçmişler. Mühendisler asteroidi seçtikten sonra, uzay aracı için bir yol haritası oluşturmuşlar. Uzay aracı, 2016’nın Eylül ayında fırlatıldıktan yaklaşık iki yıl sonra asteroidin yörüngesine girmiş. Geçtiğimiz iki yıl boyunca yörüngede olan OSIRIS-REx, asteroit yüzeyinin fotoğraflarını çekip 3 boyutlu taramalar gerçekleştirerek; cismin sıcaklığını, kayaç mineral bileşimini ve x-ışını yayılımlarını ölçmüş. Bennu, NASA’nın gönderdiği bir uzay aracının şimdiye dek yörüngesine girdiği en küçük cisim niteliğinde.
Bugün toplanacak örnekler, bilim insanlarının Dünya’daki yaşamın kökenlerini daha iyi anlamasını sağlayacak önemli bilgiler içeriyor olabilir. Bu örnekler ayrıca daha pratik amaçlar için de kullanılabilir; mesela Bennu gibi asteroitleri oluşturan bu malzemeyi kullanarak, insanları Mars veya diğer gezegenlerde yaşatmanın mümkün olup olmadığını belirlemek gibi… Uzay aracı topladığı örneği 2023 yılında nihayet Dünya’ya getirdiğinde, önümüzdeki yıllarda örnek üzerinde kapsamlı çalışmalar yapılacak.
OSIRIS-REx, TAGSAM (Tamamen Durmadan Örnek Alma Mekanizması) adı verilen robotik bir kol kullanarak, asteroidin yüzeyine gerçekte hiç konmadan bir avuç dolusu toprak ve regolit adı verilen taş kapacak. Uzay aracının asteroitten örnek toplamak için bir sürü zamanı ve üç deneme yapacak kadar da yakıtı var.
Lockheed Martin savunma şirketinin OSIRIS-REx proje müdürü Rich Kuhns, uzay aracı 2016 yılında fırlatılmadan önce Popular Science’a konuşarak, “Bir asteroitten örnek almak açısından çok güvenli bir yöntem bu; tabi böyle bir şey varsa” demişti. “Asteroit ile temasta olmanız gerektiğinden, teknoloji sadece 3 ila 5 saniye içerisinde örnek toplamaya izin veriyor.”
Fakat toplama görevi, OSIRIS-REx’in yörüngesinden uzanarak birkaç tane taş alması kadar basit olmayacak. Toplama bölgesi tehlikeli bir yer ve NASA mühendisleri, Dünya’dan uzay aracına talimat gönderiyor olacaklar. Uzay aracı da bunları otonom bir şekilde yerine getirecek. Araç, bu tehlikeler akılda tutularak da tasarlandığından; görevin başarılı olmasını temin etmek amacıyla bazı otomatik işlevler yürütecek.
OSIRIS REx projesinde doğrulama ve sağlama müdürü olarak görev yapmış Roger Harris, NASA’nın bir gönderisinde şöyle aktarıyor: “Güneş panelleri, güvenli şekilde geri çekilecek ve bu sayede Bennu’nun yüzeyine değmeyecekler. Doğal Özellik Takip sistemi, araç ‘Bülbül’ iniş bölgesindeki tehlikeli bir alana çarpma tehlikesi yaşamadan önce aracın geri çekilmesini sağlayacak. Bölge her ne kadar yüzeyden madde toplamak için en iyi seçeneğimiz olsa da, görevi bitirebilecek dev kaya parçalarıyla çevrili.”
Görevin canlı yayını, bu gece Türkiye saatiyle 00:00’da başlayacak. Buradan izleyebilirsiniz. Eğer her şey iyi gider ve OSIRIS-REx bir aksilik olmadan örnek toplarsa, uzay aracının eve ulaşmadan önce hâlâ gideceği çok uzun bir yol olacak. Yörüngesel hizalanmalardaki farklılık sebebiyle, 2021’e dek yolculuğa başlamayacak. Uzay aracı, sonrasında eve doğru yola çıkacak ve topladığı örnekle birlikte 2023 yılında ABD’nin Utah eyaletine konacak.
Rachael Zisk/Popular Science. Ç: O.
