Ancak kuluçka dönemi, kabaca 2 ila 12 güne kadar sürebiliyor.
PopSci’nin COVID-19 dosyasının tamamını buradan takip edin.
Bilim insanlarının 10 Mart günü bildirdiğine göre COVID-19 olan kişiler, yeni koronavirüse maruz kaldıktan sonra ortalama 5 gün içinde belirti göstermeye başlıyorlar. Araştırmacılar, (hem Çin’den, hem de diğer 24 ülkeden) 181 onaylı vakayı analiz etmiş ve bunların yaklaşık yarısında, maruz kalmayı takiben 5 gün içerisinde COVID-19 çıktığını; aynı durumun, belirti gösteren neredeyse tüm insanlarda 12 gün içerisinde görüldüğünü bulmuşlar.
Bu kuluçka döneminin anlaşılması, ortaya çıkan bu virüse nasıl cevap vereceklerini düşünen sağlık yetkilileri için büyük önem taşıyor. Kuluçka dönemi, bir virüsün kişinin vücuduna girmesi ve kişinin hasta olduğunu hissetmeye başlaması arasında geçen süreyi kapsıyor.
Johns Hopkins Üniversitesi Bloomberg Kamu Sağlığı Fakültesi’nde bulaşıcı salgın hastalıklar alanında doktora öğrencisi olan Kyra Grantz, Popular Science’a gönderdiği bir e-mail’de şöyle söylüyor: “İnsanların birbirlerinden uzak durmasını ve hatta virüse maruz kalmış olabilecek insanların kendini tecrit etmesini teşvik ederken; belirtilerin ne kadar sürede ortaya çıktığını iyi şekilde anlamak önem taşıyor.”
Grantz ve meslektaşlarının, Annals of Internal Medicine bülteninde yayınladığı bu yeni bulgular; ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’nin (CDC) önerdiği 14 günlük takip ve karantina döneminin uygun olduğunu akla getiriyor.
COVID-19 belirtilerinin ne kadar sürede ortaya çıktığını tahmin etmek isteyen araştırma takımı, 24 Şubat tarihinden önceki haber ve basın bültenlerinde bildirilen vakaları incelemiş. Bu haberlerde, virüse maruz kalınan ve belirtilerin başladığı olası tarihler de yer alıyormuş. Söz konusu kişilerin çoğu; son zamanlarda, virüsün ortaya çıktığı yer olan Çin’in Hubei bölgesindeki Vuhan şehrinde vakit geçirmiş. Diğerleri ise, COVID-19 olduğu bilinen kişilerle ya da Hubei bölgesinden gelen yolcularla temas kurmuş.
Araştırmacılar, belirtilerin ortalama 5.5 günde ortaya çıktığını ve orta değerin ise (belirti gösteren kişilerin yarısının hasta olduklarını hissetmeye başladığı orta nokta) 5.1 gün olduğunu bulmuşlar. Genel olarak, virüsün bulaştığı insanların yüzde 2.5’inden daha ufak bir kısmı, 2.2 gün içerisinde belirti göstermeye başlarken; yüzde 97.5’lik kısmı ise 11.5 gün içerisinde belirti göstermiş.
Araştırmacıların tahminine göre, COVID-19’a yakalanan ve belirti gösterecek olan 10.000 kişilik bir insan grubu içerisindeki yaklaşık 101 kişi, sağlık yetkilileri onları izlemeyi bıraktıktan sonra belirti göstermeye başlıyor.
“Eğer gerçekten, SARS-CoV-2’ye maruz kaldığını düşündüğümüz 10.000 insanı takip etmeyi ya da karantinaya almayı düşünürsek; bu insanların yalnızca bir kısmı enfekte olacak ve yalnızca bir kısmı belirti gösterecektir” diyor Grantz. “Gerçekte, maruz kalan bireyler arasındaki enfeksiyon tehlikesine bağlı olarak; belirti gösteren fakat gözden kaçan vakaların sayısı düşük olmalı.”
Grantz ve meslektaşlarının saptadığı bu kuluçka dönemi, biraz daha farklı yöntemler ve veriler kullanan diğer grupların yaptığı önceki tahminlerle benzerlik gösteriyor. Araştırma takımının, COVID-19’un kuluçka dönemi için yaptıkları bu tahmin; bilim insanlarının, koronavirüs ailesinin diğer üyelerinin yol açtığı hastalıklarda yapılan gözlemlerle de benzerlik taşıyor. Hem SARS hem de MERS, 2 ila 14 gün arasında değişen kuluçka dönemlerine sahip. SARS’ın ortalaması 5 gün iken, MERS’in ortalaması ise 5 ila 7 gün. Nezleye sebep olan dört koronavirüsten birinin bulaştığı insanlar, genelde 2 ila 5 gün içerisinde hasta olduklarını hissetmeye başlıyorlar; ortalama kuluçka seviyesi ise 3 gün sürüyor.
Yeni bulgulara yönelik yapılan önemli bir uyarı da; COVID-19’u olan birinin, belirti göstermeye başlamadan önce bulaştırıcı olabileceği. Bu yüzden yiyecekleri paylaşmak ve hatta tehlikesiz olduğu düşünülse dahi öksürmek ya da hapşırmak, virüsün etrafa yayılmasına sebep olabilir. “Bu durum, belirtiler başladığı zaman değil; virüse muhtemel şekilde maruz kalındığı zaman yapılacak takibin ve öz soyutlamanın önemine işaret ediyor. Belirtileriniz ortaya çıktığı zaman, virüsü başka birine çoktan bulaştırmış olabilirsiniz” diyor Grantz.
Grantz ve meslektaşlarının COVID-19 için tahmin ettiği bu kuluçka döneminin, bir dizi ihtimali kapsadığını hatırlamakta da fayda var. Imperial College London Üniversitesi’nde bulaşıcı hastalık profesörü olan Graham Cooke’un, The Guardian gazetesine belirttiği üzere; yeni koronavirüse maruz kaldıktan sonra, 5 günden daha uzun bir sürede de belirti yaşayabilirsiniz.
COVID-19 nasıl geçtiğine dair hâlâ çözülmesi gereken çok şey var. COVID-19 olan birinin tam olarak ne zaman bulaştırıcı olduğununun ve insanların enfekte olup hasta olduklarını hissetmediği vakaların; bulaşmada ne gibi roller oynadığının anlaşılması gerekiyor. Grantz ve meslektaşları, belirtilerin ne kadar süre devam ettiğini de araştırıyor.
Yine de, COVID-19’un kuluçka süresini daha iyi anlamak (ve virüse maruz kalan insanların, karantinada ne kadar kalacaklarını bilmesi), virüsün yayılmasını yavaşlatmak bakımından önemli bir adım.
Yazar: Kate Baggaley/Çeviri: Ozan Zaloğlu
