COVID-19’un İlk Çıktığı Yer Belirlenmiş Olabilir

Bilim insanlarından oluşan uluslararası bir araştırma takımı, Çin’deki Huanan Deniz Ürünleri Hali’nde satılan canlı hayvanların yaklaşık üç yıl önce başlayan ve o zamandan beri 6,4 milyon insanın hayatına mal olan COVID-19 salgınının muhtemel kaynağı olduğunu onaylamışlar.

Arizona Üniversitesinde virüs evrimi uzmanı Michael Worobey’in öncülüğünde çalışan uluslararası araştırma takımları, salgının başlangıcını Çin’in Wuhan şehrindeki bu pazara kadar takip etmiş. Pazarda virüse yatkın tilkiler, rakun köpekleri ve diğer canlı memeli hayvanlar, salgının başlangıcından hemen öncesine kadar canlı şekilde satılıyormuş. Baskı öncesi halleri daha önce Şubat ayında yayımlanan bulgular, dün Science bülteninde iki makale halinde sunuldu.

Aradan geçen zamanda hakem denetiminden geçen ve ilave analizler ile sonuçlar içeren bu yayınlar, salgının kökenleri şeklinde öne sürülen alternatif senaryoları neredeyse tamamen saf dışı bırakıyor. Dahası ise makalenin yazarları, hayvanlardan insanlara gerçekleşen ilk yayılımın 2019 yılının Kasım ayında Huanan’daki bu pazarda iki ayrı bulaş olayı şeklinde gerçekleşmiş olabileceğini belirlemişler.

Worobey ve Scripps Araştırma Enstitüsünde çalışan Kristian Andersen’in öncülük ettiği ilk makalede, salgının ilk ayı olan Kasım 2019’da COVID-19 vakalarının coğrafi desenleri incelenmiş. Araştırma takımı, o ay Dünya Sağlık Örgütü tarafından belirlenen ve 155 tanesi Wuhan’da olan 174 COVID-19 vakasının neredeyse tamamının konumunu belirlemeyi başarmış.

Yapılan analizler, söz konusu vakaların çoğunlukla Huanan’daki pazar civarında kümelendiğini ve sonraki vakaların Wuhan (11 milyon nüfuslu bir şehir) boyunca geniş bir şekilde yayıldığını göstermiş. Araştırmacılar ayrıca, ilk COVID hastalarının çarpıcı bir yüzdesinin bu pazarla bilinen bir bağlantısı bulunmadığını keşfetmişler; yani bu kişiler ne orada çalışmış, ne de oradan alışveriş yapmışlar. Söz konusu kişilerin pazarın yakınlarında yaşadıkları ortaya çıkmış. Worobey’e göre bu durum, pazarın salgının merkezi olduğunu fikrini destekliyor. İlk enfeksiyon kapan ve civarda yaşayanlar arasında bir enfeksiyon zinciri başlatan kişilerin pazarcılar olduğu görülüyor.

İlk vakalarda SARS-CoV-2 virüsünün analizini kapsayan ikinci çalışmaya ise Andersen ve Worobey’in yanısıra San Diego – California Üniversitesinde çalışan Jonathan Pekar ve Joel Wertheim ile Los Angeles – California Üniversitesinde çalışan Marc Suchard öncülük etmiş.

Araştırmacılar, virüsün ilk örneklenen genomlara dayalı erken dönem evrimine yönelik analizini salgın modellemeleriyle birleştirmişler. Başlangıçta birbirinden hafif derecede farklı iki SARS-CoV-2 soyunu kapsayan salgının, muhtemelen Kasım 2019 ve belki de Aralık 2019’da Huanan’daki pazarda hayvanlardan insanlara geçen en az iki ayrı enfeksiyondan kaynaklandığını belirlemişler. Yapılan analizler ayrıca, bu dönemde pazardaki hayvanlardan insanlara daha pek çok bulaş olduğunu ve bunların kayıtlı COVID-19 vakalarında görülemediğini akla getiriyor.

Yazar: Daniel Stolte/Arizona Eyalet Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.