Diş macunuyla portakal suyu karıştığı zaman pek güzel şeyler olmaz. Diş macunu, portakal suyunun tatlı aromasını nasıl bu kadar acı hale getiriyor? Bu olgunun sebebini öğrenmek için bazı temel şeylerden bahsetmek gerekiyor. Bunlardan birincisi ise tat duyusu…
Ağzınız; her birinde 100 taneye kadar tekil tat algılayıcısı bulunan, yaklaşık 10.000 tekil tat alma cisimciğiyle donanmış güçlü ve bir kimyasal algılayıcıdır. Bu tat cisimcikleri, beş farklı tat tipini tespit etmek üzere özel olarak biçimlenmiş (tatlı, ekşi, acı, tuzlu ve umami). Tat, kimyasal bir eşleştirme oyununa benziyor. Bir şey yediğiniz zaman, belli şekillere sahip molekül ve iyonlar ağzınıza dağılıyor. Her bir tat almacı hücresi, belirli bir molekül ile örtüşmek ve diğerlerini görmezden gelmek üzere şekillenmiş. Bu eşleşme oyunu çok isabetli olsa da, tat molekülleriyle ağzınızın etkileşme biçimi etkileyebilen başka unsurlar da var.
Tattan bu kadar bahsettiğimiz yeter. Şimdi de diş macunundan bahsedelim… Sıradan bir diş macunu tüpünde, dört temel bileşen olduğunu görürsünüz: Bunlar ise macuna hacim ekleyen su, dişlerdeki plağın giderilmesine yardımcı olan aşındırıcı maddeler, çürüklerin önlenmesine yardımcı olan florür ve fırçaladığınız zaman köpüren bileşenler olan deterjanlar.
Diş macununda en yaygın şekilde kullanılan deterjan, sodyum loril sülfat (veya kısaca SLS) şeklinde adlandırılan bir bileşen. SLS, evinizde bulunan başka bir sürü şeyde de kullanılıyor. SLS çok iyi köpük oluştursa da, ağzımızın tat alma kabiliyeti üzerinde ilginç etkiler oluşturmasıyla biliniyor. Görünen o ki SLS, tat almaçlarımızı baskılıyor ve ağızlarımızda fosforlu lipid adı verilen, acı tat almaçlarımızı engelleyen bir bileşeni yok ediyor.
Bu sayede acı moleküller, tat almaçlarınıza daha kolay ulaşıyor. Dişinizi fırçaladıktan sonra yiyeceklerin tadının neden öyle geldiğini açıklamada en yaygın kabul gören kuram bu.
Yazarlar: Kirk Zamieroski, Adam Dylewski/Amerikan Kimya Derneği. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
