Türkmenistan’daki Darvaza gaz krateri 1971’den beri yanıyor.
Dünya çok sayıda “Cehennem kapısı” ile dolu. Sibirya’nın ücra tundralarındaki Batagay Krateri dünyanın en büyük donmuş toprak yığını olarak genişlemeye devam ederken, Nikaragua’nın son derece aktif “Masaya’nın Cehennemi” kalderasında gaz ve lav yıllardır çalkalanıyor. Ancak diğer alevli delikler bir süre sonra kapanırken, dünyanın en meşhur ‘cehennem kapılarından’ biri kazara meydana geldiğinden beri ilk defa hız kaybediyor. Darvaza Gaz Krateri (diğer adıyla Türkmenistan’ın “Cehennem Kapısı”) içerisindeki alevleri gözlemleyen uzmanlar, yarım asrı aşkın süre boyunca her yıl milyonlarca metreküp doğal gaz yakan bu insan yapımı cehennemin sonunda kapanıyor gibi göründüğünü söylüyorlar.
Karakum Işıltısı adıyla da bilinen Darvaza Gaz Krateri’nin ardındaki kesin sebep halen bilinmese de; obruğun kökenleri muhtemelen 1971’e kadar uzanıyor. O zamanlarda bölgenin engin yakıt rezervlerini inceleyen Sovyet yerbilimciler, yer altında bulunan dev bir gaz cebini yanlışlıkla delmiş gibi görünüyorlar. Sonrasında ekip daha fazla zehirli gaz çıkmasını ve büyük bir çevre felaketini önlemek amacıyla sızan buharları tutuşturmuş. Yerbilimcilerin, bunun sonucunda çıkan alevlerin birkaç haftada yanıp söneceğini ümit ettikleri söyleniyor. Fakat alevler neredeyse 55 yıl boyunca devam etmiş.
Yaklaşık 70 metre genişliğinde ve 30 derinliğinde olan Türkmenistan’ın Cehennem Kapısı’nda sıcaklık çoğu zaman 1.000 derece Celsius’u aşıyor. Simge yapının her yıl 10.000’den fazla ziyaretçi çektiği tahmin ediliyor. Bu arada hükümet onlarca yıldır bu daimi alevi en iyi nasıl idare edeceğini çözmeye çalışıyor.
Fakat geçenlerde Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat’ta hidrokarbondaki gelişmelere yönelik gerçekleştirilen uluslararası bir konferansta Darvaza yöneticileri Cehennem Kapısı’nın nihayet kendi kendine kapanıyor olabileceğini söylüyorlar.
Devletin resmi kuruluşu Türkmengaz’ın başkanı Irina Luryeva, geçtiğimiz hafta konferansa katılanlara “[Alevlerdeki] azalma neredeyse üç kat” demişti.
Kraterin bu alevli ışıltısı eskiden çölde kilometrelerce uzaktan görülebiliyorken, Luryeva artık sadece yakından bakıldığı zaman görülebildiğini söylüyor. Ayrıca son yapılan çalışmalarda birden çok çevreleme kuyusu yapılmasına odaklanıldığını ve kalan metanın atmosfere ulaşmadan önce yakalanmaya çalışıldığını ekliyor.
Darvaza’nın ne zaman tamamen kapanacağı belli değil fakat tüm mevcut deliller, Türkmenistan’ın Cehennem Kapısı için nihayet sonun yaklaştığını akla getiriyor.
Yazar: Andrew Paul/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
