Milyonlarca yıldır Dünya’nın yüzeyine çıkan yer altındaki bir magma ‘taşıma bandı’, yeni araştırmaya göre gezegende en uzun süre püsküren süpervolkanlardan sorumlu.
Araştırmacıların söylediğine göre okyanus tabanındaki değişimler, magmanın serbest şekilde içinden akabildiği kanalların oluşmasına sebep olmuş. Bu durum, yaklaşık 122 milyon yıl öncesinden başlayıp 90 milyon yıl öncesine kadar süren geniş bir püskürme dönemiyle sonuçlanmış. Bu türden akışların genelde sadece 1-5 milyon yıl sürdüğü düşünüldüğünde, bulguların olağanüstü olduğu görülüyor.
Tüm bunlar, şimdilerde Hint Okyanusu’nun altında duran Kerguelen Platosu‘nda meydana gelmiş. Burası, magma ve lavların yaygın şekilde biriktiği geniş volkanik saha (LIP) şeklinde biliniyor. Bilim insanları bu LIP’leri kullanarak, volkanik faaliyetleri zamanda geriye doğru takip edebiliyorlar.
Avustralya’daki Curtin Üniversitesi’nde çalışan yerbilimci Qiang Jiang şöyle söylüyor: “Volkanik kayaların olağanüstü derecede fazla birikmesi (geniş volkanik sahalar şeklinde biliniyor); kitlesel yok oluşlar, iklimde yaşanan hızlı karışıklıklar ve cevher yataklarının oluşumuyla olan bağları sebebiyle bilim insanlarına çok ilginç geliyor.”
Jiang ve meslektaşları, okyanus tabanından alınan siyah bazalt kaya örnekleriyle bir argon izotop tarihleme yöntemini kullanarak; yükselen magmanın oluşturduğu ve manto bulutu olarak bilinen yapının üzerinde duran LIP’in yayılışını ve yükselişini belirlemişler.
Yaklaşık 30 yıl süren yoğun faaliyet sürecinde, Kerguelen Platosu yılda 20 santimetre civarı yükselmiş. LIP’in bu devasa büyüklüğü boyunca (Japonya’nın yaklaşık üç katı) meydana gelen taşma, her yıl 184.000 tane olimpik yüzme havuzunu doldurmaya yetiyor.
Araştırmada öne sürülenlere göre Kerguelen Platosu, eşsiz yapısı sayesinde uzun ve istikrarlı bir süpervolkan faaliyetine sahne olmuş: Yavaş yayımlı okyanus ortası sırtlarla birleşen bir manto bulutu, magmayı yukarı doğru kanalize etmiş.
Curtin Üniversitesi’nde çalışan yerbilimci Hugo Olierook şöyle söylüyor: “Volkanizma bu kadar uzun sürmüş çünkü manto bulutunun sebep olduğu magmalar, arka arkaya bir kanal gibi davranan okyanus ortası sırtları veya bir ‘magma taşıma bandı’ boyunca 30 milyon yıldan fazla süredir devamlı dışarı akıyormuş”
“Diğer volkanlar püskürmeyi bırakmış çünkü sıcaklıklar düştüğünde, bu kanallar ‘donan’ magmalarla tıkanmış. Kerguelen Platosu’ndaki manto bulutu ise mantonun erimesine olanak sağlamaya devam eden ve sıradışı şekilde uzun bir püskürme faaliyetiyle sonuçlanan bir Bunsen brülörü görevi görmüş.”
David Nield/ScienceAlert. Ç: O.
