Kokolitoforlar, tekli hücreleri etrafında kokolit adı verilen küçük kireçtaşı levhalar oluşturan mikroskobik algler. Kokolitlerin şekil ve boyutları, türe göre değişiklik gösteriyor. Kokolitoforlar, öldükten sonra okyanusun tabanına batıyor ve kokolitleri çökeltiler halinde birikiyor. Bu çökeltiler, söz konusu canlıların jeolojik zaman boyunca geçirdiği evrimi detaylı şekilde kayıt altına alıyor.
Fransa Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezinde çalışan bilim insanlarının öncülük ettiği bir araştırma takımı, dört gün önce Nature bülteninde yayımlanan bir makalede Dünya’nın yörüngesinde meydana gelen belli değişimlerin, kokolitoforların evrimini etkilediğini gösteriyor. Bilim insanları söz konusu bulgulara ulaşmak için, tropik okyanusların birkaç farklı yerinde bulunan ve 2,8 milyon yıllık bir zaman dönemine yayılan 9 milyon kokoliti otomatik mikroskop yöntemleri ve yapay zeka ile ölçüp sınıflandırmış.
Araştırmacılar kokolitlerin, boyut ve şekil yönünden 100 ile 400 bin yıllık ritimlerle artış ve azalış döngülerine girdiğini gözlemlemişler. Bilim insanları ayrıca bir sebep de öne sürmüş. Bu sebep, Dünya’nın aynı ritimlerle değişen ve bazen artıp bazen azalan Güneş etrafındaki dairesel yörüngesi. Dolayısıyla; Dünya’nın yörüngesi bugün olduğu gibi daha dairesel olduğunda (bkz. düşük dışmerkezlilik), ekvatoral bölgelerde düşük mevsimsel değişkenlik görülüyor ve çok özelleşmemiş olan türler bütün okyanuslara hakim oluyor. Bunun aksine dışmerkezlilik arttıkça ve mevsimler ekvator yakınında daha belirgin hale geldikçe, kokolitoforlar birçok özelleşmiş türe ayrılarak çeşitlilik kazanıyor ancak toplu olarak daha az kireçtaşı üretiyorlar.
Bu canlılar, bollukları ve küresel dağılımları sebebiyle okyanuslarda üretilen kireçtaşının (kısmen karbondan oluşan kalsiyum karbonat) yarısından sorumlu. Dolasıyla, karbon döngüsü ile okyanus kimyasının belirlenmesinde önemli bir rol oynuyorlar. Bu kireçtaşı üreticilerinin dönemsel bolluk kalıpları, antik iklimlerde önemli bir rol oynamış olabilir ve geçmişteki sıcak dönemlerde yaşanan gizemli iklim değişimlerini açıklayabilir. Diğer bir ifadeyle mikro alglerin biyolojik evrimi, Dünya’da buz bulunmadığı zamanlarda iklimlerin temposunu belirlemiş olabilir.
Fakat bu hipotez henüz doğrulanmış değil.
Kaynak: Fransa Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi (CNRS). Çeviren: Ozan Zaloğlu.
