Kardeşler ortak anılardan, aile ritüellerinden ve ara sıra yaşanan tartışmalardan oluşan benzersiz bir bağ paylaşır. Fakat erkek veya kız kardeşi olan neredeyse herhangi birine “Favori kim?” sorusunu sorduğunuzda, muhtemelen eskiden beri süregelen bir tartışmayla karşılaşırsınız. Brigham Young Üniversitesinde (BYU) yürütülen yeni araştırma, ebeveynlerin nasıl doğum sırasına, kişiliğe ve cinsiyete dayalı olarak birazcık kayırmacılık sergileyebildiğini ortaya çıkararak bu tatlı rekabete biraz ışık tutuyor.
BYU Aile Hayatı Fakültesinde çalışan Profesör Alex Jensen’in yürüttüğü çalışmada, daha küçük kardeşlerin genelde ebeveynlerinden daha olumlu davranış gördükleri bulunmuş. Bu arada büyük kardeşlere genelde daha fazla özerklik sağlanırken, bu kardeşler büyüdükçe ebeveynler onlara karşı eskisi kadar kontrolcü davranmıyor.
“Bu çalışmanın bulgularını görüp, ailenizde gerçekleşiyor olabilecek davranış kalıplarının farkında olmak faydalı olabilir” diyor Jensen. “Ebeveynler farkında olduklarında, herkese fayda sağlayan ufak düzenlemeler yapabilirler.”
Çalışmada, ebeveynlerin kız evlatları erkek evlatlardan biraz daha çok kayırdıkları ancak sadece ebeveynlerin bu önyargıları fark etme eğiliminde oldukları keşfedilmiş; çocukların değil.
Kişilik de büyük bir rol oynuyor. Doğum sırası veya cinsiyeti ne olursa olsun uyumlu ve sorumluluk sahibi çocuklar da genelde daha olumlu davranışlara maruz kalıyor.
“İster kişilik sebebiyle olsun, ister doğum sırası, cinsiyet ya da ortak ilgi alanları gibi diğer şeyler sebebiyle; çoğu ebeveyn muhtemelen çocuklardan biriyle diğerine göre daha kolay bağlantı kurar” diyor Jensen. “Kendinizde bu davranış kalıplarını gözleyin. Çocuklarınızın kayırmacılık olarak algılanabilecek şeylere nasıl tepki verdiğine dikkat edin.”
Jensen, bu dinamiklerin kardeş rekabetinden ibaret olmadığını; esenlikle ilgili olduklarını anlamanın önem taşıdığını söylüyor. Bilim insanının diğer araştırmaları, ebeveynlerinin daha aleyhte davrandığını hisseden çocukların zihinsel sağlık konusunda problem yaşamalarının ve evde ya da okulda sorunlu davranış sergilemelerinin daha muhtemel olduğunu gösteriyor.
“Adil görünmeyen şeylere dikkat edin. Çocuklarınız bir şeyin adaletsiz olduğunu düşünürler ise bilmenizi sağlayacaklardır. Bunu yaptıklarında onlara kulak verin” diyor Jensen. “Ya hatalı bakıyorlardır veya yanlış anlıyorlardır ya da ebeveynliğinizde bazı değişiklikler yapmanız gerekiyordur. İkinci seçeneğe açık olduğunuzdan emin olun.”
Jensen ve meslektaşları, çalışmayı yürütmek üzere yayımlanmış ve yayımlanmamış geniş bir kaynak aralığından faydalanarak 19.000’den fazla bireyin verisini incelemiş. Araştırma, ebeveyn tercihlerinin kendini nasıl gösterdiğine ve çocukları yaşamları boyunca nasıl etkileyebildiğine yönelik geniş bir görüş alanı sağlıyor.
“Bazen ebeveynler çocuklarına aynı şekilde davranmayı kendilerine fazla dert edindiklerinden bireysel ihtiyaçları gözden kaçırabiliyor” diye belirtiyor Jensen. “Ebeveynlerin kendilerini suçlu hissetmesini önermiyoruz; bunun yerine ebeveynler bu araştırmaya bakarak, uç noktalara gitmeden geliştirmeleri gereken yerleri görebilir.”
Jensen, çalışmanın sık sık hissedilen fakat nadiren konuşulan aile dinamiklerine ışık tutmasını umuyor. İster kasıtlı ister kasıtsız olsun, kayırmacılık kardeş ilişkilerini ve bireysel esenliği şekillendirebilir. Ebeveynler bu davranış kalıplarını tanıyarak, anlamlı şekillerde daha güçlü aile bağları geliştirebilirler.
“Basit cevaplar belki de en iyisidir. Kendinize ve çocuklarınıza karşı sabırlı olun” diyor Jensen. “Birlikte zaman geçirin. Birlikte yapmayı sevdiğiniz şeyleri yapın. Çocuklarınızın sevdiği şeyleri beraber yapın. Birlikte çalışın, başkalarına birlikte hizmet edin, birlikte ibadet yapın. İlişkiler zaman alır ve birlikte çeşitli şeyler yaparak geçirdiğiniz zaman pek çok olumlu fayda sağlayacaktır.”
Çalışma Psychological Bulletin bülteninde yayımlandı.
Yazar: Abigail Haven/Brigham Young Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
