Televizyon, başbelası gizli ajanlar ile dolu. Fakat onlardan yalnızca biri Oxford İngilizce Sözlüğü’nde kendine yer bulabildi. Kahramanımıza adını veren MacGyver, sadece elinde bulunan malzemeler ile doğaçlama çözümler üretme tutkusu sayesinde bir fiil olmuştur. Kahramanımız o zamandan beri icat tutkunlarına ve Kendin Yap’çılara (İngilizce Do It Yourself–DIY şeklinde kısaltması mevcuttur) ilham veriyor – ve dizi tekrar yayınlanmaya başladığından beri artık onlar da MacGyver’a ilham veriyor.
“Karakter, alışılmışın aksine son derece özgündü çünkü o bir silaha veya geleneksel araçlara ihtiyaç duymuyordu. Hikâyenin ilerleyişine göre elinde ne varsa onlarla bir şeyler uyduran ve beyne hitap eden bir kahramandı.” diyor yeniden tasarlanan MacGyver’in yaratıcısı ve baş yapımcısı Peter Lenkov. “Orijinal diziye eğlence katan buydu, MacGyver’in bir şeyler uydurmasını izlemek.”
Serinin 1985 ile 1992 arasında yayınlanan ilk versiyonu ile yeni versiyonu birbirinden farklı. Lenkov bu farklılığı, tek başına uçmaktansa eski kahraman Richard Dean Anderson ile yeni kahraman Lucas Till’in bir takımın parçası olarak hareket etmesi şeklinde açıklıyor. “Daha çok bir aile ortamı var” diyor Lenkov, “daha çok insanla etkileşime giriliyor.” Fakat MacGyver hala zeki ve hala doğaçlama olarak durumu kurtaran icatlar yapan biri ve takım, MacGyver’in öteberiyi kullanarak ortaya çıkardıklarını mümkün mertebe akla yatkın hale getirmeyi amaçlıyor. Bu amaçla Lenkov ve dizinin yazarları, teknik danışman olan Rhett Allain ile çalışıyor. Kendisi aynı zamanda bir fizik profesörü, blogger ve yazar. Allain bu durumu “Yazarların getirdiği fikirleri alıyor ve onların akla yatkınlığını kontrol ediyorum.” şeklinde açıklıyor. “Fikirler %100 doğru olmak zorunda değil; onların arkasındaki bilime bakıyor ve bunlar gerçekten olabilir mi diye düşünüyorum. Sonra fikre teknik açıdan yaklaşıyor ve bunların gerçekten nasıl yapılması gerektiğini inceliyorum.”
Örneğin; Allain, içi yangın söndürücü köpükle doldurulmuş bir ceset torbasının, teknik olarak, dört katlı bir binadan düşerken MacGyver’ı nasıl hafifletebileceğini detaylı bir şekilde yazdı. Aynı zamanda bunu başarmasının, kesin bir zamanlamaya ve şansının da yaver gitmiş olabileceğine bağladı. Siz bunu asla ve asla ve kesinlikle kendi başınıza denememelisiniz.
Yazarlar, pratiğe aktarmak konusunda sıkıntı çektikleri yeni bir numarayla geldiğinde Allain onlara alternatifler de sunuyor. Mesela ekibin bölüm 3’te MacGyver’ın yapmasını istedikleri gece görüş gözlüğünü ele alalım. “Ekip, gözlüklerin camlarını kırmızı ve maviye boyayacak böylece kahramanımızın kızılötesi ışıkları görmesini sağlayacaklardı” diyor Allain. “Ama kızılötesi görüş sağlayan üç boyutlu gözlük fikri akıllarını karıştırmıştı.” Bunun yerine Allain, kızılötesi yayın kanalıyla iletişim kuran yani kızılötesi ışığı yakalayabilen kameralardan yararlanmayı önerdi. MacGyver, bir kameranın kızılötesi filtresini, bir mikroskop ekranını ve bir LED ışık dizisini kullanarak kendisine kızılötesi bir gözlük tasarlayacaktı. “Elbette her şeyi kısa bir sürede toparlamak zor oluyor” diye itiraf ediyor Allain, “ama numara, kesinlikle geçerlilik kazanıyor.”
Bazı bölümlerin ilhamı, MacGyver’ın içinden çıkmasının imkansız olduğu ‘o’ durum yazılırken ve o durumdan nasıl kurtulacağına dair beyin fırtınası yapılırken geliyor. Diğer projeler ise internetten bulunup çıkarılıyor. “Kendin Yap hareketinin büyük bir hayranıyım ve yeni fikirler edinmek için bu hareketin projelerinden yararlanıyorum” diyor. “Eğer havalı bir fikir görürsem onu listeye alıyorum. Gelecekteki MacGyver bölümlerinden biri ile ilgili olması ihtimalini düşünüp hazırlığımı yapmış oluyorum.”
Dizi, Kendin Yap’çılardan yararlanabilir ama tam tersi de mümkün: Kendin Yap’çılar da dizide gördükleri numaraları deneyebilir. Lenkov’a, amatörlerin de tekrarlayabileceği birkaç iyi numara sorduk. Bunlardan bazıları evde yapılabilecek kadar güvenli. Diğerleri, eğer doğru bir şekilde yapılmazlarsa ölüme, yıkıma, uzuv kaybına vs neden olabilir. Eğer gerçek bir gizli ajan değilseniz bunlardan sakınmalısınız.
Komşularınızı gizlice dinlemek mi istiyorsunuz? Benzer bir durumda MacGyver, uzaktan algılayabilen lazer mikrofon geliştirdi. Bir odanın içinde devam eden sohbet, havada titreşimler oluşturur. Bu titreşimler bir pencerenin camına taşınır. Bu aşamada kulak misafirliği yapmak isteyen herkesin ışını hedef alan bir lazer pencereye ihtiyacı vardır; camdan seker ve ışığa duyarlı fotosele* çarpmak üzere geri döner. Fotosel, lazer ışınındaki dalgalanmaları tespit eder –ve eğer o fotosele bir hoparlör ile bağlıysanız, bu hoparlör pencerenin titreşimlerini ses dalgalarına çevirir.
Dizide MacGyver böyle bir şey yapmak için CD çaların lazerini çıkarıyor ve fotosel olarak da güneş ışığını kullanıyor. Lazer son derece sabit olmalı, bu sebeple ajanımız lazeri araca yapıştırmak için sakız kullanıyor. Bunlar, bir lazer mikrofon yapmak için kullanılan temel malzemeler ama kahramanımızın bu tarz kaba-ve-hazır yöntemleri ile hassas aygıtlar yapmak mümkün değil.
“Kendinize bunun gibi bir tane yapabilirsiniz,” diyor Allain ama “bileşenler biraz daha zor olacaktır.” Gerçek yaşamda bu sisteme ses yükseltici eklemek isteyebilirsiniz. Daha detaylı talimatlar için Lucid Science tarafından tasarlanan Kendin Yap: Ajan Lazer Projesine bakabilirsiniz. *fotosel: üzerine düşen ışık yoğunluğuyla doğru olarak voltaj üreten ışık algılayıcısı
Herhangi bir izcinin bildiği gibi dalları kullanarak ateş yakabilmek göründüğünden zordur, hele ki yaş bir odunla uğraşıyorsanız. Ormana zorunlu iniş yapan MacGyver’in bu konuda etkili olduğu kadar basit bir çözümü var: çam özü eklemek. Çam kabuğundan sızan yapışkan madde çabuk tutuşur. MacGyver bir ağaç gövdesinden elde ettiği özü, çırasına bulayarak ateşi tutuşturur.
“Bu, iyi numaralardan biridir,” diyor Allain. Detaylı bilgi için ahşaptan bir koni yapmanızı, koninin merkezine bu özden oluşan macunumsu topakları yerleştirerek de ateş yakabileceğinizi anlatan Mother Earth News’e göz atabilirsiniz. Ayrıca yaş ağacın “odun katranı”nı çubuklar halinde dilimleyip bunların dışa çıkıntılı havlı kıymıklarını kullanarak da ateş yakabilirsiniz. Fakat unutmayın ki ateşle oynamak tehlikeli olabilir, çok fazla öz kullanırsanız kıvılcımlarınız büyüyerek kontrolden çıkabilir.
Dizinin üçüncü sezonunda MacGyver, düşmanlarını yenmek için bir soda şişesinden yaptığı gaz maskesi ile kendi akciğerlerini korurken düşmanlarını, oluşturduğu kimyasal duman çorbasıyla baş başa bırakıyor. Şişeyi, yüzüne uyacak şekilde kesiyor, kaldırıyor ve bir bisiklet tekerleğinin iç kablolarını kullanarak cildine tutturuyor. Bu, nefes alabileceği ufak bir boşluk bırakıyor, gerisini ise ıslak gazete ile kapatıyor.
“Temel fikir, ıslak kâğıdı filtre olarak kullanmaktı,” diyor Allain. “Maskenin geri kalanında havanın, kağıttan süzülerek gelmesi gerekiyordu. Bu, bazı gazlar için işe yarıyor fakat tüm gazlar için değil.” Yani eğer kendi soda şişesi maskenizi yapmak istiyorsanız bu maskenin sizi, mesela göz yaşartıcı gazdan veya biber gazından korumasını beklemeyin. Detaylı bilgi için Instructables’dan kullanıcı frenzy’nin hazırladığı, yukarıda fotoğrafını gördüğünüz bu versiyona da göz atabilirsiniz.
Yeryüzünü kuşların gözüyle görmeniz, durumu daha net değerlendirmenizi ve düşmanınıza daha etkili bir şekilde saldırmanızı sağlar. Bir uydu veya dron olmadan bu şartları sağlamak için MacGyver, ilkel bir sıcak hava balonu tasarlamış. Öncelikle kuru bir temizleme torbasından elde ettiği alüminyum folyo platformunu askı olarak hazırladı. Platformun altına, yerin canlı yayınını yapan bir cep telefonu bağlar ve platformun üzerine de bir Sterno (konserve markası) kutusu yerleştirdi. Kahramanımız ateşi yaktığında, torba sıcak havayla dolmaya ve yükselmeye başladı ve telefonun bir uçan keşif aracı olarak hizmet vermesini sağladı.
Fakat bir sorun var! Sıcak hava, her ne kadar soğuk havadan daha fazla yükselecek olsa da fazla ağırlık taşıyamaz –bir cep telefonu ve yakıt ile dolu bir kap, balonu yere çekecektir. “işte bu sebeple bu örnek teoride geçerli bir fikirdir,” diyor Allain, “fakat uygulamada esnetilecektir.”
MacGyver’in tasarımı yerine, yukarıdaki fotoğrafta görebileceğiniz, Popular Science’a katkıları olan William Gurstelle tarafından yapılan ateş balonunu deneyebilirsiniz. Bu örnekte de sıcak hava ile doldurulmuş kuru temizleme torbası var fakat balon, Sterno konservesi ile değil az miktarda jöleli alkolle ısıtılıyor. Lütfen Gurstelle’nin tavsiye ettiği kurallara uyun ve ateş-taşıyan balonunuzu yere bağlayın.
Değerli telefonlarımızın şarjı bitmesi pek çoğumuz için büsbütün bir hayal kırıklığı olabiliyor. MacGyver’in bir bölümünde, çıkmaza girmiş kahramanımız öyle bir ümitsizliğe kapılmıştır ki yıldırım fırtınasında gezintiye çıkar. Amacı bir leyden kavanozunu şarj etmektir.
“Leyden kavanozu gerçek bir teknoloji ürünü” diyor Allain. Alet, bilim insanlarının elektriği çalıştığı en eskilerden biri –aşağıda 18. yüzyıl İtalyan bilim insanı Luigi Galvani’nin kullandığı kavanozlardan birisini görebilirsiniz. “kavanoz içine elektriğin depolandığı bir sığaçtır, fakat radyolarda veya elektronik donanımlarda gördüğünüzden daha büyüktür. Bir tarafı metal, diğer tarafı ise iletken tuzlu sudan oluşur. Şarjı, taraflardan birine takarsınız ve kavanoz bunu depolar.
Yaban ortamda bir Leyden Kavanozu uydurmak için MacGyver, plastik bir su şişesini ceviz kökleri ile tuzlanmış su ile doldurur. Elektrotlar için şişenin etrafına kelepçe takar ve suya düşen helikopterden kalma bir metal parçasını şişeye saplar. Sapladığı parçayı yıldırım fırtınasına doğru tuttuğunda şişe, havadaki elektrik ile şarj olur. Sonrasında bu parçayı telefonunu şarj etmek için kullanır.
Leyden kavanozları tehlikeli olabilir- eğer çok büyük bir tane yaparsanız elektrik şokları yaralanmaya veya ölüme neden olabilir- fakat güvenlik önlemleri ile evinizde de kesinlikle bir Leyden kavanozu yapabilirsiniz. Bazı Kendin Yap versiyonları bile MacGyver’in yaptığı gibi tuzlu su kullanıyor. Sadece kendinizi şarj ederken elektrik çarpması ihtimaline karşı koruyun.
İşte evde denenmesi çok tehlikeli olan Kendin Yap numaralarından biri. Dizinin ikinci bölümünde McGyver, buji kabloları vasıtasıyla bir araba bataryasına bağlanır. Madeni paralar temasa geçtiğinde elektrik akımı bunlar arasında geçiş yapar ve aşırı sıcak bir kıvılcım yaratır ki bu kıvılcımla MacGyver metal bir kapıyı boydan boya keser.
Popular Science’ın belgelediği gibi, bir araba bataryası ile gerçekten de metali yumuşatan ve eriten bir kaynak makinesi yapabilirsiniz. Yukarıda, bu konuda katkıda bulunan Chris Hackett’in projesini görebilirsiniz. Ama ne yaptığınızı bilmiyorsanız kendinizi yakabilirsiniz, elektrik çarpmasına maruz kalabilirsiniz ve ev yangınlarından tutun da ölüme yol açan dehşetli yaralanmalara kadar her şeye sebebiyet verebilirsiniz. Bu sebeple bahsi geçen numara uzak durmanız gereken numaralardan.
MacGyver’in çeliğe karşı koymak için bir araba aküsüne ihtiyacı yok. Kaçak bir trende sıkışıp kalmışken, motoru arabanın diğer kısımlarına bağlayan metali koparmaya karar verir. Bunu yapmak için magnezyumu ve paslı talaşı uzun, metal bir değneğin içine istifler. Bunu, bir meşale ile ateşe verir. Termit, 4000 Fahrenheit derece yüksekliğe kadar yanar. Bu doğaçlama termit mızrak, sadece çeliği değil aynı zamanda diğer katıları ve malzemeleri de kesmeye yetecek kadar sıcaktır.
Termit faydalı olabilir –işçiler bunu yol bağlantılarını lehimlemek için kullanır- ama bu acemilere uygun olmayan bir numara. “Termitler tehlikelidir ama yapımı kolaydır” diyor Allain. “Acayip sıcak olabilirler – eğer bir konteyneriniz varsa onu boydan boya eritecektir. Çok fazla ışık saçar ve eğer ne yaptığınızı bilmiyorsanız kendinizi de eritebilirsiniz.” O sebeple bu numarayı da es geçmelisiniz.
Çeviren: Özümcan Aslantürk
