İnsanların zaman ölçeğine göre gökyüzü geceleri çok az değişse de, evren durağan bir yer değil.
Örneğin biz, galaksinin merkezinde dönerek hareket ediyoruz. Yıldızlar doğuyor ve şiddetli patlamalarla ölüyorlar. Galaksiler çarpışıyor.
Şimdiyse gökbilimciler, evrendeki en büyük yapılardan bazılarının yüz milyonlarca yıllık bir zaman ölçeğinde döndüğüne yönelik bulgulara ulaşmışlar. Eğer bu yeni bulgular doğrulanırsa, şimdiye kadar görülen en büyük dönen yapı bulunmuş olacak. Bu durum, açısal momentin akıllara durgunluk veren ölçeklerde ortaya çıkabileceğini akla getiriyor.
Söz konusu yapı, kozmik bir lif: Galaksi kümeleri arasındaki uzay boşluğunda bir nevi köprü biçiminde uzanan silindir biçimli, uzun bir karanlık madde yapısı. Bu lifler, devasa boyutlu kozmik bir ağın iplikleri. Galaksiler ve yıldızları meydana getiren maddeler, bu iplikler aracılığıyla küme düğümlerine akıyor.
Yani galaksiler sadece kümelerde değil, bu liflerde de bulunabiliyor. Bu durum, lifin içerisindeki dönüş hareketini belirlemek için bir araç sunuyor.
Almanya’daki Potsdam – Leibniz Astrofizik Enstitüsü’nde çalışan gökbilimci Peng Wang, “Sloan Dijital Gökyüzü gözlemi (yüz binlerce galaksinin gözlendiği bir proje) yardımıyla bu devasa kozmik süper otoyollarında bulunan galaksilerin hareket haritasını çıkararak, söz konusu liflerin kayda değer bir özelliğini keşfettik: Dönüyorlar” diyor.
Bu liflerin uzunluğu, yüz milyonlarca ışık yılına ulaşıyor ancak çapları birkaç milyon ışık yılı kadar. Böylesi büyük ölçeklerde, galaksilerin aslında hareket ettiğini göremiyoruz. Fakat neyse ki, hareket eden bir cismin ışığı onu ele veriyor.
Doppler etkisi adı verilen bu olguda, cismin bakan kişiye doğru veya ters yönde gidip gitmediğine göre ışığın dalga boyu değişiyor. Yaklaşan bir cisimden çıkan ışık dalga boyları, ışık tayfının mavi ucuna doğru hafifçe kısalıyor (maviye kayma). Uzaklaşan cisimlerin ışık dalga boyları ise uzuyor (kızıla kayma).
Kozmik liflerde yer alan galaksilerin ışığını dikkatli şekilde inceleyen ve bunları birbiriyle karşılaştıran gökbilimciler, lifin bir ucundaki galaksilerin diğer uca kıyasla kızıla kaydığını bulmuşlar.
Araştırma Nature Astronomy bülteninde yayımlandı.
Michelle Starr/ScienceAlert. Ç: O.
