Irvine – California Üniversitesi ve Pomona College üniversitesinde çalışan astrofizikçilerin öncülük ettiği uluslararası bir araştırma takımı, dört gün önce Nature Astronomy bülteninde yayımlanan yeni çalışmalarında ufak galaksiler büyük galaksilerle çarpıştıkları zaman, büyük galaksilerin küçük galaksilerdeki karanlık maddeyi nasıl ve ne zaman ortadan kaldırabildiğini aktarıyor. Karanlık madde, doğrudan göremediğimiz bir madde olmasına karşın astrofizikçiler bu maddenin var olması gerektiğini düşünüyor; çünkü karanlık maddenin kütleçekimsel etkileri olmadan, bir galaksideki yıldızların hareketleri gibi olgular açıklanamıyor.
Söz konusu mekanizma, galaksilerin karanlık madde olmaksızın nasıl var olabileceğini açıklama potansiyeline sahip. Bilim insanları, böyle bir şeyin daha önce imkansız olduğunu düşünüyormuş.
Her şey, Princeton ve Yale Üniversitelerinde çalışan astrofizikçiler Shany Danieli ile Pieter van Dokkum’un 2018 yılında karanlık maddelerinin büyük bir kısmından yoksun olduğu görülen iki galaksiyi gözlemlemesiyle başlamış.
Yeni çalışmanın eş yazarı olan Danieli, “Büyük miktarda karanlık madde parçası görmeyi bekliyorduk” diyor. “Çok şaşırtıcı olduğu kadar şans eseriydi de.”
Van Dokkum ile Danieli’nin 2018 yılında Nature ve 2020 yılında da The Astrophysical Journal Letters bülteninde yayımladığı bu şanslı keşif, ‘galaksilerin karanlık maddeye ihtiyacı olduğu’ paradigmasını daha da belirsiz bir duruma sürüklüyor ve astrofizikçilerin nihayetinde galaksilerin işleme biçimine dönük standart model şeklinde gördüğü bu olguyu altüst etme potansiyeli barındırıyor.
Yeni çalışmanın baş yazarı ve Pomona College üniversitesinde gökbilim profesörü olan Jorge Moreno, “Galaksilerin karanlık madde barındırdığı en az 40 yıldır kabul görüyordu” diyor. “Özellikle de düşük kütleli galaksiler, önemli derecede yüksek miktarda karanlık madde parçası içerme eğilimi gösteriyor. Bu durum, Danieli’nin bulgularını oldukça şaşırtıcı hale getiriyor. Pek çoğumuz için bu durum, karanlık maddenin galaksilerin büyümesine nasıl yardımcı olduğuna dönük mevcut anlayışın acilen gözden geçirilmesi gerektiği demek.”
Araştırma takımı, evrenin (yaklaşık 60 milyon ışık yılı genişliğindeki) büyük bir kısmının Büyük Patlama’dan kısa süre sonra başlayıp günümüze kadar devam eden evriminin canlandırıldığı bilgisayar modelleri yürütmüş.
Bilim insanları, yedi galaksinin karanlık maddeden yoksun olduğunu keşfetmiş. Bu galaksiler, 1.000 kat daha büyük olan komşu galaksilerle birkaç kez çarpıştıktan sonra içlerindeki maddenin büyük bir kısmını kaybetmiş. Geriye ise yıldızlar ve iz miktarda karanlık madde haricinde hiçbir şey kalmamış.
“Şans eseri bir keşifti” diyor Moreno. “İlk görüntüleri görür görmez hemen Danieli ile paylaştım ve kendisini yardıma çağırdım.”
Zürih Üniversitesinde çalışan ve yeni simülasyonu tasarlayan Profesör Robert Feldmann, “Bu kuramsal çalışma, karanlık madde eksiği bulunan galaksilerin çok yaygın olması gerektiğini gösteriyor; özellikle dev galaksilerin yakınlarında” diyor.
Kaynak: Irvine – California Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
